فصل دوم: تفکر استراتژیک - بخش سوم

لغت «استراتژی» از واژه يونانی ”Strategos”گرفته شده كه به معنای «ژنرال ارتش» است. سالانه هر يك از ده قبيله يونان باستان يك Strategos انتخاب مي‌كردند تا نيروها را هدايت كند. بعدها وظايف وی به امور قضايی و مدنی نيز تعميم داده شد. تاريخچه برنامه‌ريزی استراتژيك به امور نظامی باز می‌گردد. طبق تعريف لغت‌نامه وبستر،” استراتژی، علم برنامه‌ريزی و هدايت عمليات نظامی بزرگ در مقياس كلان، با هدف تشخيص و يافتن بهترين موقعيت قبل از شروع درگيری واقعی با دشمن است“.

تفکر استراتژیک

 

برنامه‌ریزی استراتژیک

از زمانی که بشر توانست نسبت به فردای خود تفکر نماید و اهدافی را برای آینده تدوین نماید و برای زمان معینی در آینده، اهداف خود را تحقق‌یافته تصور نماید، فرآیند برنامه‌‌ریزی آغاز گردید. در این زمینه می‌توان به دوره محصول‌گرائی و بازارگرائی و فرا صنعتی اشاره نمود. برنامه‌ریزی روش نظام‌مند و عقلائی بررسی آینده بوده، تا معین شود چه‌کاری را می‌توان برای نیل به آینده‌ای مطلوب انجام داد و چگونه می‌توان از آینده نامطلوب اجتناب نمود. برنامه‌ریزی عبارت است از ارائه طرقی برای عملیات آینده که متضمن نتایج معین با هزینه مشخص و در دوره زمانی معلوم است. برنامه‌ریزی فرآیندی است که سازمان‌ها در قالب آن‌همه فعالیت‌ها و تلاش‌های خود در مورد وضعیت مورد انتظار، راه رسیدن به آن و چگونگی طی مسیر را در یکدیگر ترکیب و ادغام می‌کنند.

در یک تعریف جامع برنامه‌ریزی استراتژیک فرآیندی شامل مرور شرایط محیطی، نیازهای سازمان و ارباب‌رجوع، توانایی‌ها و نقاط ضعف سازمان دانسته می‌شود که با هدف تصمیم‌‌گیری روی رسالت سازمانی، اهداف،
استراتژی و درنهایت تهیه برنامه مبتنی بر اطلاعات کسب‌شده تدوین می‌گردد. در تعریف دیگر بر تأثیر آن بر محیط بیرون سازمان تأکید می‌شود و آن را یک نوع بینش یا فلسفه برنامه‌ریزی برای حل مسائل و مشکلات سازمان در ارتباط با محیط بیرون و وسیله‌ای برای کسب موفقیت در آینده می‌دانند. برنامه‌ریزی استراتژیک فرآیندی است که طی آن مدیران ارشد اجرایی و عملیاتی برنامه‌ریزی استراتژیک سازمان را طراحی می‌کنند. مهم‌ترین ویژگی این فرآیند در ماهیت کار گروهی آن نهفته است. زیرا در قالب چنین فرآیند و کارگروهی است که اعتقاد و باور به استراتژی سازمان شکل می‌گیرد و افراد درگیر در این فرآیند، احساس تعلق و مالکیت نسبت به آن پیدا می‌کنند. به‌علاوه چنین فرآیندی باعث تسهیل مرحله استقرار استراتژی سازمان می‌گردد.

 

مشاهده ومطالعه خلاصه کتب‌ کاربردی

 

برنامه‌ریزی استراتژیک، ابزار مدیریتی توانمندی است که برای کمک به شرکت‌ها طراحی می‌شود تا آن‌ها‌ به‌صورت رقابتی خود را با تغییرات پیش‌بینی‌شده محیط تطبیق دهند. به‌ویژه فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیک یک نگرش و تجزیه‌وتحلیل از شرکت و محیط مربوطه به آن ارائه می‌نماید و شرایط فعلی سازمان را تشریح و عوامل کلیدی مؤثر بر موفقیت آن را شناسایی می‌نماید. تعریف دیگر برنامه‌ریزی استراتژیک فرآیند تغییر سازمانی مستمر و پیچیده که اگر ویژگی‌ها لازم ترکیب شوند فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیک موفق و جامعی به وجود خواهند آورد.

در حقیقت برنامه‌ریزی استراتژیک فرآیند ایجاد و توسعه رویه‌ها و عملیات ضروری برای دستیابی به آینده می‌باشد و بین برنامه‌ریزی بلندمدت که به‌صورت واکنشی بوده و برنامه‌ریزی استراتژیک که سازمان را مجاز به خلق آینده‌اش می‌نماید تفاوت قائل می‌گردد، برنامه‌ریزی استراتژیک فرآیندی برای بازسازی سازمان بوده و به نظر می‌رسد در برنامه‌ریزی بلندمدت اهداف و پیش‌بینی‌ها بر اساس فرض ثبات سازمانی است، درحالی‌که در برنامه‌ریزی استراتژیک نقش سازمان در محیط آن بررسی می‌شود. برنامه‌ریزی استراتژیک موجب می‌شود تا سازمان، فعالیت‌ها و خدماتش را برای برآوردن نیازهای در حال تغییر محیط تطبیق دهد، این برنامه‌ریزی نه‌تنها چارچوبی برای بهبود برنامه‌ها ارائه می‌نماید بلکه مشخص‌کننده برای ساختاردهی مجدد برنامه‌ها، مدیریت و همکاری‌ها و نیز برای ارزیابی پیشرفت سازمان در این زمینه‌ها نیز می‌باشد.

برنامه‌ریزی استراتژیک اساساً در بخش خصوصی توسعه‌یافته، لیکن می‌تواند به سازمان‌های دولتی و غیرانتفاعی و جوامع و سایر نهادها کمک نماید. برنامه‌ریزی استراتژیک را می‌توان تلاش منظم و سازمان‌یافته در جهت اتخاذ تصمیم و مبادرت به اقدامات نوین تعریف نمود که موجب تحول یک سازمان می‌شود. در حقیقت برنامه‌ریزی استراتژیک فرآیندی است در جهت تجهیز منابع سازمان و وحدت بخشیدن به تلاش‌های آن برای نیل به اهداف و رسالت بلندمدت با توجه به امکانات و محدودیت‌های درونی و بیرونی می‌باشد. از طرفی فرآیند بررسی موقعیت فعلی و مسیر آینده سازمان و یا جامعه، تنظیم اهداف، تدوین یک استراتژی برای آن اهداف و اندازه‌گیری نتایج مدنظر می‌باشد.

برنامه‌ریزی استراتژیک را برنامه‌ریزی در رابطه با اهداف بلندمدت سازمان و انتخاب فعالیت لازم برای تحقق آن می‌توان بیان نمود. برنامه‌ریزی به آن دسته از اقداماتی عنوان می‌شود که مشتمل بر پیش‌بینی اهداف و اقدامات برای رویارویی با تغییرات و مواجه‌شدن با عوامل نامطمئن از طریق تنظیم عملیات آینده است. هدف اساسی برنامه‌ریزی تقلیل میزان قبول خطر نسبت به اتفاقات احتمالی و اتخاذ تدابیر هماهنگ برای دستیابی به موفقیت‌های سازمانی است. هدف از برنامه‌ریزی بلندمدت بیشتر کنترل عملیات است درحالی‌که برنامه‌ریزی استراتژیک تغییر فعالیت‌ها برای حداکثر استفاده از فرصت‌های محیطی را دنبال می‌کند که به شرح زیر قابل مطرح می‌باشد:

-       برنامه‌ریزی استراتژیک بیش از برنامه‌ریزی بلندمدت آینده مدار است.

-       برنامه‌ریزی استراتژیک باید پاسخگویی فعالیت‌های سازمانی در قبال تغییرات محیط باشد.

-       برنامه‌ریزی استراتژیک بیشتر از برنامه‌ریزی بلندمدت بر ارزیابی محیط داخل و خارج سازمان تأکید دارد.

-       برنامه‌ریزی استراتژیک یک فعالیت پیچیده بوده و مستلزم مشارکت مدیران تمام سطوح سازمانی می‌باشد.

 

مشاهده کتاب‌های دیگر حوزه موفقیت

 

هنگامی‌که برنامه‌ریزی استراتژیک به عملیات یا وظایف روزانه تبدیل می‌شود به آن برنامه‌ریزی عملیاتی گویند. پس برنامه‌ریزی عملیاتی مجموعه برنامه‌های مشخص برای دستیابی به اهداف معین و کوتاه‌مدت (سالیانه) است. (محمد فام،1387) برنامه‌ریزی عملیاتی بدون برنامه‌ریزی استراتژیک ارزش چندانی ندارد چون برنامه‌های عملیاتی به شرطی می‌‌توانند موفق باشند که در چهارچوب برنامه کلان (استراتژیک) طراحی‌شده باشند. با توجه به تحلیل وضعیت سازمان و شناسایی نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت‌ها استراتژی‌های کاربردی شناخته می‌شوند. سازمان باید مزیت‌های رقابتی را درک کند و استراتژی مناسب را انتخاب نماید. استراتژی مسیر جهت‌دار طویلی است که اهداف کلی برنامه را مدنظر داشته، و راه رسیدن به آن اهداف را روشن می‌نماید. به تعبیری دیگر استراتژی را می‌توان علم و هنر طرح‌ریزی و هدایت عملیات، مدیریت و رهبری ماهرانه در نظر گرفت.

برنامه‌ریزی استراتژیک نگاه به آینده دارد و تمرکز بر آینده پیش‌بینی‌شده در سازمان می‌نماید به‌گونه‌ای که در سال‌های آینده چه تفاوتی با کنون خواهد داشت و غالباً درصدد خلق آینده سازمان بر مبنای احتمال ایجاد درخواست‌های سازمان می‌باشد. و اصولاً برنامه‌ریزی استراتژیک بر مبنای تجزیه‌وتحلیل اتفاقات پیش‌بینی‌شده برای گزینه‌های آینده استوار بوده و مبنای تجزیه‌وتحلیل داده‌های داخلی و خارجی می‌باشد. به‌طورکلی برنامه‌ریزی استراتژیک دارای انعطاف بوده و متمایل به ایجاد تصویری بزرگ از آینده سازمان می‌باشد، برنامه‌ریزی استراتژیک، سازمان را با محیطش تطبیق می‌دهد و زمینه‌ای برای دسترسی به اهداف ایجاد می‌نماید. محیط داخلی و خارجی و پتانسیل‌های سازمان در آن چارچوب می‌تواند به مزیت رقابتی دست یابد و بنابراین سازمان را قادر می‌سازد تا به اتفاق‌ها و چالش‌ها و فرصت‌های به وجود آمده از طریق چارچوبی از بینش و مأموریت ایجادشده توسط فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیک پاسخ داد، درعین‌حال این‌گونه برنامه‌ریزی فرآیندی نظری و کیفی است و داده‌های نرم مانند تجربه‌ها، نیت‌ها و ایده‌های موجود روزانه سازمان را ترکیب می‌کند و در راستای ارائه یک بینش و هدف سازمانی روشن عمل می‌نماید.

برنامه‌ریزی استراتژیک روی‌آوری به واکنش سریع به بازارها و رقابت از طریق مدیریت کلیدی تفکر استراتژیک می‌باشد. برنامه‌ریزی استراتژیک عبارت است از تهیه برنامه متناسب برای تطبیق قابلیت‌های درونی سازمان با شرایط ویژه محیطی و ارزیابی قابلیت‌های درونی یا تعیین قدم‌های لازم جهت پیش‌بینی نقطه تعادل سازمان با محیط و تنظیم استراتژی جدید. برنامه‌ریزی استراتژیک بستر یا چارچوبی را برای عملی ساختن تفکر استراتژیک پشتیبانی و تأیید می‌کند. برنامه‌ریزی استراتژیک متضمن همه اقداماتی است که منجر به تعریف اهداف و تعیین استراتژی‌های مناسب جهت دستیابی به آن اهداف برای کل سازمان می‌شود. برنامه‌ریزی استراتژیک مطالعه، تصمیم‌گیری، تعیین‌کننده اهداف و هماهنگ‌کننده فعالیت‌های سازمان است. برنامه‌ریزی استراتژیک عبارت است از تعیین هدف‌های سازمان و اتخاذ تصمیم در خصوص برنامه‌های جامع عملیاتی که منجر به دستیابی به اهداف بلندمدت و حیاتی سازمان در محیط رقابتی بوده که ضمن آن اهداف و خطوط کلی فعالیت‌ها و مأموریت‌های بلندمدت سازمان تعیین می‌شود.

برنامه‌ریزی استراتژیک رسمی بایستی دارای چهار ویژگی مهم باشد: 1. تأثیر آینده در تصمیمات جاری، 2. فرآیند، 3. فلسفه، آرمان و منشور، 4. ساختار. البته در برنامه‌ریزی استراتژیک بحث محیط و پیچیدگی و تغییر و تحولات آن نیز حتماً بایستی لحاظ شود. فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیک دارای 3مرحله است:

1.   تعیین رسالت

2.   ارزیابی محیطی

3.   هدف‌گذاری

4.   تعیین استراتژی

 

مشاهده توضیحات وخرید کتاب مدیریت استراتژیک

 

در یک جمع‌بندی ساده یک برنامه‌ریزی استراتژیک می‌‌تواند عملکرد را بهبود بخشد، اعضای یک سازمان را که در کلیه کارهای وظیفه‌ای ثابت و چالش‌های روزانه، سردرگم هستند و ممکن است اهداف سازمان را گم نمایند هماهنگ و یک‌سو می‌نماید و همکاری بین اعضای یک سازمان وقتی با مفروضات مشترکی نسبت به اهداف مشترک باشد، بسیار مؤثر و اثربخش می‌شود و درنهایت این‌که یک برنامه‌ریزی استراتژیک موفقیت‌آمیز دارای عملکرد بوده و ضمن بینش مشترک بین ارزش‌ها یک فرآیند همگانی و مشارکتی را به وجود می‌‌آورد که مدیران نسبت به آن احساس مالکیت دارند و به‌عنوان یک ابزار کلیدی از آن استفاده می‌نمایند.

 

جهت تهیه این کتاب ارزشمند و کاربردی با شماره زیر تماس بگیرید.

مجید کیوان پور : 09129374020