اصفهان، نگینی در قلب ایران، شهری که نفسش عطر تاریخ و هنر میدهد و نبضش با جریان زایندهرود میزند. شهری که انگار از دل قصههای هزار و یک شب بیرون آمده، با کاشیکاریهای فیروزهای و گنبدهای گردوییاش که زیر نور خورشید میدرخشند.
اصفهان، فقط یک شهر نیست، یک حس است. حسی که در پیچ و خم بازار قیصریه، زیر طاقهای بلندش به تو دست میدهد. حسی که با قدم زدن در میدان نقش جهان، آن هم وقتی کبوترها دور سرت میچرخند و صدای اذان از مسجد امام بلند میشود، دلت را میلرزاند.
اصفهان، شهر پلهای افسانهای است. سی و سه پل با آن عظمتش که تصویرش در آب زایندهرود میافتد و پل خواجو با آن معماری دلبرانهاش که شبها پاتوق عاشقان میشود.
اصفهان، شهر مساجد باشکوه است. مسجد امام با آن کاشیکاریهای چشمنواز و گنبد فیروزهایاش که آدم را به آسمانها میبرد و مسجد شیخ لطفالله با آن ظرافت و آرامشش که دلت میخواهد ساعتها بنشینی و محو زیباییاش شوی.
اصفهان، شهر باغهای دلگشاست. چهلستون با آن تالار آینهکاری و نقاشیهای دیواریاش که قصههای شاهان صفوی را روایت میکنند و هشت بهشت با آن حوضهای فیروزهای و درختان سر به فلک کشیدهاش که خنکای سایهشان در گرمای تابستان، جان میدهد.
اصفهان، شهر هنر و هنرمند است. شهری که دستهای هنرمندش، خاتم و میناکاری و قلمزنی را به اوج زیبایی رساندهاند. شهری که طعم گز و پولکیاش زیر زبانت مزه میکند و عطر گلابش مشامت را نوازش میدهد.
اصفهان، شهری است که باید با تمام وجود حسش کنی. باید در کوچه پس کوچههایش گم شوی، با مردمش همکلام شوی و طعم زندگی اصیل ایرانی را بچشی. آن وقت میفهمی چرا میگویند "اصفهان نصف جهان" است.
اصفهان در مرکز ایران واقع شده است و مرکز استان اصفهان است. این شهر در دشتی حاصلخیز در دامنههای رشته کوه زاگرس قرار دارد و از شمال به استانهای مرکزی و قم، از جنوب به استانهای فارس و کهگیلویه و بویراحمد، از شرق به استان یزد و از غرب به استان لرستان محدود میشود.
رودخانه زایندهرود از میان این شهر عبور میکند و به زیبایی و حاصلخیزی آن میافزاید.
اصفهان، آوای نیاکان در گوش زمان
ریشه نامگذاری اصفهان در طول تاریخ، موضوع بحث و گفتگوهای زیادی بوده و نظرات مختلفی در این باره وجود دارد. با این حال، اکثر مورخان و زبانشناسان بر این باورند که نام اصفهان از کلمه "سپاهان" یا "اسپهان" گرفته شده است. این نام در طول زمان و با تغییرات زبانی به شکل امروزی خود، یعنی "اصفهان" درآمده است.
دلایل احتمالی برای نامگذاری اصفهان به "سپاهان" عبارتند از: اصفهان در مرکز ایران و در مسیر راههای ارتباطی مهم قرار داشته است. این موقعیت جغرافیایی، آن را به مکانی ایدهآل برای تجمع سپاه و لشکرکشی تبدیل میکرده است. در دوران ساسانیان، اصفهان یکی از مراکز مهم نظامی ایران بوده و سپاهیان از مناطق مختلف در این شهر جمع میشدند. برخی معتقدند که نام سپاهان به دلیل حضور گسترده نظامیان و سربازان در این منطقه به آن داده شده است.
در طول تاریخ، اصفهان نامهای دیگری نیز داشته است. برخی از این نامها عبارتند از:
اسپادانا: این نام در نوشتههای یونانی به کار رفته و احتمالاً ریشه در زبان پارسی باستان دارد.
جی: این نام در دوران پیش از اسلام به کار میرفته و به معنی "محل زندگی" است.
گابا، گابیه، گابیان: این نامها نیز در متون تاریخی به کار رفتهاند و احتمالاً با نام "جی" مرتبط هستند.
در نهایت، میتوان گفت که نام اصفهان ریشه در تاریخ کهن این شهر و اهمیت آن به عنوان یک مرکز نظامی و استراتژیک دارد.
تاریخچه شکلگیری اصفهان به دوران باستان بازمیگردد و این شهر در طول تاریخ فراز و نشیبهای زیادی را به خود دیده است. در زیر به بررسی تاریخچه اصفهان در دورههای مختلف میپردازیم:
دوران پیش از اسلام:
شواهد باستانشناسی نشان میدهد که منطقه اصفهان از هزاره چهارم پیش از میلاد مسکونی بوده است. در دوران مادها و هخامنشیان اصفهان با نام "اسپادانا" شناخته میشده و یکی از مراکز مهم امپراتوری هخامنشی بوده است. در دوران اشکانیان و ساسانیان، اصفهان به نام "گی" یا "جی" شناخته میشد و مرکز یکی از ایالات مهم ایران بود. در دوران ساسانیان، این شهر به دلیل موقعیت استراتژیک خود، به عنوان مرکز تجمع سپاه و لشکرکشی مورد استفاده قرار میگرفت.
دوران پس از اسلام: پس از فتح ایران توسط اعراب، اصفهان به نام "جی" شناخته میشد و تحت حکومت خلفای عباسی قرار داشت. در دوران آل بویه و سلجوقیان، اصفهان به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد و دوران شکوفایی خود را آغاز کرد. بسیاری از بناهای تاریخی اصفهان، مانند مسجد جامع و منار علی، در این دوره ساخته شدند. حمله مغول به ایران، باعث ویرانی و تخریب بسیاری از شهرهای ایران، از جمله اصفهان شد. دوران صفویه، دوران طلایی اصفهان محسوب میشود. شاه عباس صفوی، اصفهان را به پایتختی برگزید و با ساخت بناهای باشکوه مانند میدان نقش جهان، مسجد امام، و سی و سه پل، این شهر را به اوج شکوفایی رساند. در دوران افشاریه و زندیه، پس از سقوط صفویان، اصفهان اهمیت خود را به عنوان پایتخت از دست داد و دچار رکود شد. در دوران قاجار، در این دوران، اصفهان به عنوان مرکز یکی از ایالات ایران باقی ماند، اما رونق گذشته خود را نداشت.
دوران معاصر: پس از انقلاب اسلامی، اصفهان به عنوان یکی از شهرهای مهم و صنعتی ایران شناخته میشود و همچنان به رشد و توسعه خود ادامه میدهد. در طول تاریخ، اصفهان همواره شهری مهم و تأثیرگذار در ایران بوده است. این شهر با میراث فرهنگی غنی و آثار تاریخی بینظیر خود، یکی از مهمترین مقاصد گردشگری در ایران و جهان محسوب میشود.
اصفهان، زندگی در میان تاریخ و مدرنیته
انتخاب شهر اصفهان برای سکونت میتواند تصمیمی هیجانانگیز باشد! اصفهان با تاریخ غنی، فرهنگ پویا و جاذبههای فراوان، کیفیت زندگی منحصربهفردی را ارائه میدهد. اما قبل از هرگونه تصمیمگیری، مهم است که تمام جنبههای زندگی در این شهر را در نظر بگیرید. در اینجا به برخی از مهمترین اطلاعات در مورد انتخاب شهر اصفهان برای سکونت میپردازیم:
مزایا: در مقایسه با تهران، هزینه زندگی در اصفهان به طور کلی پایینتر است، به خصوص در زمینه مسکن و خوراک و ...اصفهان شهری با فرهنگ و تاریخ غنی است و میراث معماری و هنری بینظیری را در خود جای داده است. زندگی در اصفهان به شما این فرصت را میدهد که از نزدیک با این میراث گرانبها آشنا شوید و در فضایی سرشار از هنر و تاریخ زندگی کنید. اصفهان دارای جاذبههای گردشگری فراوانی است، از بناهای تاریخی و موزهها گرفته تا پارکها و باغها. زندگی در اصفهان به شما این امکان را میدهد که در اوقات فراغت خود از این جاذبهها دیدن کنید و لذت ببرید. اصفهان دارای آب و هوای معتدل و خشکی است که برای بسیاری از افراد مطلوب است. البته تابستانهای اصفهان گرم و خشک است، اما زمستانهای آن معتدل و بارندگی در آن کم است. مردم اصفهان به خونگرمی و مهماننوازی معروف هستند و با لهجه شیرین اصفهانی صحبت میکنند. زندگی در اصفهان به شما این فرصت را میدهد که با فرهنگ و آداب و رسوم مردم این شهر آشنا شوید و از معاشرت با آنها لذت ببرید. اصفهان یکی از امنترین شهرهای ایران است و نرخ جرم و جنایت در آن پایین است. این موضوع میتواند برای خانوادههایی که به دنبال محیطی امن برای زندگی هستند، بسیار مهم باشد. اصفهان دارای تمام امکانات رفاهی و خدماتی لازم برای زندگی است، از جمله مراکز آموزشی، بیمارستانها، مراکز خرید، رستورانها و مراکز تفریحی.
معایب: مانند بسیاری از شهرهای بزرگ، اصفهان نیز با مشکل ترافیک روبرو است، به خصوص در ساعات شلوغی. در برخی از روزهای سال، به خصوص در فصل زمستان، اصفهان با مشکل آلودگی هوا روبرو است. اصفهان در منطقهای خشک و نیمه خشک واقع شده است و با مشکل کمبود آب روبرو است. این موضوع میتواند در برخی از مواقع باعث محدودیت در مصرف آب شود. در مقایسه با تهران، فرصتهای شغلی در اصفهان کمتر است. البته اصفهان دارای صنایع مختلفی است و فرصتهای شغلی در بخشهای صنعتی و گردشگری وجود دارد.
در نهایت، تصمیم برای سکونت در اصفهان یک تصمیم شخصی است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. با در نظر گرفتن تمام جنبههای زندگی در این شهر و مقایسه آن با سایر گزینهها، میتوانید تصمیم درستی بگیرید.
اصفهان، گنجینهای از هنر و معماری
اصفهان، شهری با میراث معماری غنی و متنوع است که در طول تاریخ، تحت تأثیر سبکها و دورههای مختلف قرار گرفته است. اما آنچه که امروزه به عنوان "سبک معماری اصفهانی" شناخته میشود، سبکی است که در دوران صفویه (به ویژه در زمان شاه عباس) به اوج شکوفایی خود رسید و به عنوان یکی از شاخصههای اصلی معماری ایرانی شناخته میشود.
ویژگیهای سبک معماری اصفهانی:
تناسبات و تعادل: در این سبک، توجه ویژهای به تناسبات و تعادل در اجزای ساختمان میشود. ساختمانها معمولاً دارای پلان مستطیلی و متقارن هستند و ارتفاع آنها با عرض و طول آنها در تناسب است.
استفاده از قوس، گنبد و طاق: قوسها، گنبدها و طاقها از عناصر اصلی معماری اصفهانی هستند. انواع مختلفی از قوسها مانند قوس جناغی، قوس سهمرکزی و قوس بیضی در این سبک به کار میرود. گنبدها معمولاً دوپوسته هستند و با کاشیکاری تزئین میشوند.
کاشیکاری: کاشیکاری یکی از مهمترین ویژگیهای معماری اصفهانی است. از کاشیهای لعابدار با رنگهای زنده و طرحهای گل و گیاه، خطاطی و نقوش هندسی برای تزئین سطوح داخلی و خارجی ساختمانها استفاده میشود.
آجرکاری: آجرکاری نیز از عناصر مهم در معماری اصفهانی است. از آجر برای ساخت دیوارها، طاقها و گنبدها استفاده میشود و گاهی اوقات با کاشیکاری ترکیب میشود.
گچبری: گچبری از دیگر هنرهایی است که در معماری اصفهانی به کار میرود. از گچ برای ساخت تزئینات داخلی مانند ستونها، سرستونها و طاقچهها استفاده میشود.
نقاشی دیواری: نقاشی دیواری نیز در برخی از بناهای اصفهانی دیده میشود. این نقاشیها معمولاً صحنههایی از زندگی دربار، شکار و طبیعت را به تصویر میکشند.
نورپردازی: در معماری اصفهانی، به نورپردازی طبیعی توجه ویژهای میشود. پنجرهها و روزنهها به گونهای طراحی میشوند که نور خورشید به طور مناسب به داخل ساختمان نفوذ کند.
میدان نقش جهان با بناهای مهمی مانند مسجد امام، مسجد شیخ لطفالله، عالی قاپو و سردر قیصریه، نمونهای بارز از معماری اصفهانی است.
در اصفهان، همانند دیگر شهرهای بزرگ ایران، سبکهای معماری مدرن و معاصر در کنار سبکهای سنتی به چشم میخورد. اگرچه اصفهان به خاطر معماری باشکوه دوران صفویه و قاجار معروف است، اما معماری این شهر در دهههای اخیر دستخوش تغییرات و تحولات زیادی شده و سبکهای جدید معماری نیز در آن ظهور کرده است.
ویژگیهای سبک معماری امروزی در اصفهان:
سادگی و مینیمالیسم: در معماری امروزی اصفهان، سادگی و مینیمالیسم بیشتر مورد توجه قرار میگیرد. خطوط ساده، سطوح صاف و استفاده حداقل از تزئینات از ویژگیهای این سبک است.
کارایی و عملکردگرایی: در معماری امروزی، تأکید بر کارایی و عملکردگرایی ساختمان است. فضاها به گونهای طراحی میشوند که بیشترین کارایی را داشته باشند و نیازهای ساکنان را برآورده کنند.
استفاده از مصالح جدید: در معماری امروزی اصفهان، از مصالح جدید مانند بتن، فولاد و شیشه به طور گسترده استفاده میشود. این مصالح امکان ساخت ساختمانهای بلندتر و با طراحیهای متنوعتر را فراهم میکنند.
توجه به محیط زیست: در معماری امروزی، توجه به محیط زیست و پایداری بیشتر شده است. از روشهای ساخت و مصالحی استفاده میشود که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنند. همچنین، به استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی توجه میشود.
تلفیق سبکهای سنتی و مدرن: در برخی از پروژههای معماری امروزی اصفهان، تلاش میشود که سبکهای سنتی و مدرن با یکدیگر تلفیق شوند. این کار میتواند به ایجاد ساختمانهایی با هویت منحصر به فرد منجر شود.
پل غدیر: این پل با طراحی مدرن و منحصر به فرد خود، یکی از نمادهای معماری امروزی اصفهان است.
سیتی سنتر اصفهان: این مجموعه تجاری با طراحی مدرن و امکانات رفاهی متنوع، نمونهای از معماری تجاری امروزی در اصفهان است.
یکی از چالشهای مهم در معماری امروزی اصفهان، حفظ هویت تاریخی و فرهنگی شهر است. در ساخت و سازهای جدید، باید به گونهای عمل شود که به بافت تاریخی و میراث معماری شهر آسیب نرسد.
اصفهان در منطقهای خشک و نیمه خشک واقع شده است و در طراحی و ساخت ساختمانها باید به شرایط اقلیمی توجه شود. استفاده از روشهای ساخت و مصالحی که مناسب با شرایط اقلیمی اصفهان باشد، میتواند به کاهش مصرف انرژی و افزایش راحتی ساکنان کمک کند.
برای اجرای پروژههای معماری امروزی در اصفهان، نیاز به نیروی متخصص و مجرب در زمینه معماری و ساخت و ساز است.
در کل، معماری امروزی در اصفهان در حال رشد و توسعه است و با توجه به چالشها و فرصتهای موجود، میتوان به آینده آن خوشبین بود. با توجه به هویت تاریخی و فرهنگی اصفهان و همچنین شرایط اقلیمی این شهر، میتوان معماری امروزی را به گونهای شکل داد که هم زیبا و کارآمد باشد و هم با محیط زیست و فرهنگ اصفهان سازگار باشد.
اصفهان، شهر گنبدهای فیروزهای
اصفهان، گنجینهای از جاذبههای تاریخی است که هر کدام روایتگر بخشی از تاریخ و فرهنگ غنی این شهر هستند. در اینجا به معرفی برخی از مهمترین جاذبههای تاریخی اصفهان میپردازم:
میدان نقش جهان: این میدان که در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده، قلب تپنده اصفهان و یکی از بزرگترین میدانهای جهان است. با معماری بینظیر و فضای دلنشینش، میدان نقش جهان محلی برای گردهمایی مردم و گردشگران است. در اطراف این میدان، بناهای تاریخی مهمی مانند مسجد امام، مسجد شیخ لطفالله، عالیقاپو و سردر قیصریه قرار دارند.
سی و سه پل: این پل زیبا که بر روی زایندهرود ساخته شده، از شاهکارهای معماری دوران صفویه است. با طاقهای بلند و منظم و فضای دلنشین اطرافش، سی و سه پل یکی از محبوبترین جاذبههای گردشگری اصفهان است.
پل خواجو: این پل نیز بر روی زایندهرود ساخته شده و با معماری خاص و تزئینات زیبایش، از دیگر جاذبههای اصفهان است. پل خواجو در زمان شاه عباس دوم ساخته شد و به عنوان بندی برای کنترل آب زایندهرود و محلی برای تفریح و گردش مردم مورد استفاده قرار میگرفت.
مسجد امام: این مسجد که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد، یکی از زیباترین مساجد ایران و جهان است. کاشیکاریهای بینظیر، گنبد فیروزهای و معماری باشکوه این مسجد، هر بینندهای را مسحور خود میکند.
مسجد شیخ لطف الله : این مسجد که در ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار دارد، به دلیل کاشیکاریهای ظریف، گنبد زیبا و فضای آرامشبخش خود، از دیگر مساجد معروف اصفهان است.
عالی قاپو: این کاخ که در ضلع غربی میدان نقش جهان قرار دارد، در زمان شاه عباس صفوی ساخته شد و به عنوان محل پذیرایی از مهمانان خارجی و برگزاری مراسم رسمی مورد استفاده قرار میگرفت. عالیقاپو با تزئینات زیبا و معماری منحصربهفرد خود، یکی از جاذبههای دیدنی اصفهان است.
چهل ستون: این کاخ که در باغی زیبا واقع شده، با نقاشیها و آینهکاریهای خیرهکننده خود، یکی از زیباترین کاخهای دوران صفویه است. چهلستون با تالار اصلی زیبا و باغ سرسبز اطرافش، محلی دلنشین برای گشت و گذار است.
هشت بهشت: این کاخ که در باغی سرسبز واقع شده، با معماری زیبا و تزئینات داخلی بینظیرش، یکی از جاذبههای گردشگری اصفهان است. هشت بهشت با حوضهای فیروزهای، باغچههای گل و فضای دلنشین خود، محلی برای آرامش و لذت بردن از طبیعت است.
کلیسای وانک: این کلیسا که در محله جلفا قرار دارد، با معماری زیبا و نقاشیهای دیواری نفیس، یکی از مهمترین کلیساهای ارامنه ایران است.
بازار قیصریه: این بازار تاریخی که در ضلع شمالی میدان نقش جهان قرار دارد، با معماری زیبا و مغازههای متنوع، تجربه خریدی لذتبخش را برای شما رقم میزند.
حمام شیخ بهایی: این حمام تاریخی که به شیخ بهایی، دانشمند مشهور دوران صفویه، نسبت داده میشود، با معماری خاص و سیستم گرمایشی منحصر به فرد خود، از جاذبههای گردشگری اصفهان است.
این تنها بخشی از جاذبههای تاریخی اصفهان است. این شهر با تاریخ و فرهنگ غنی خود، مقصد ایدهآلی برای علاقهمندان به تاریخ و معماری است.
اصفهان علاوه بر جاذبههای تاریخی بینظیرش، مکانهای تفریحی متنوعی هم برای گذراندن اوقات فراغت و لذت بردن از طبیعت دارد. در اینجا به معرفی برخی از این جاذبهها میپردازیم:
پارکها و باغها:
باغ گلها: این باغ زیبا با انواع گلها و گیاهان، فضایی آرامشبخش و دلنشین برای گذراندن اوقات فراغت فراهم میکند.
پارک ناژوان: این پارک بزرگ با امکانات متنوعی مانند باغ پرندگان، آکواریوم، باغ خزندگان و مسیرهای پیادهروی، مکانی ایدهآل برای تفریح و گذراندن وقت با خانواده است.
کوه صفه: این کوه با چشماندازهای زیبا و امکانات تفریحی مانند تلهکابین، شهربازی، رستوران و کافیشاپ، مکانی مناسب برای تفریح و کوهنوردی است.
باغ پرندگان: این باغ با انواع پرندگان از سراسر جهان، تجربهای منحصر به فرد از تماشای پرندگان را برای شما رقم میزند.
آکواریوم اصفهان: این آکواریوم با گونههای مختلف آبزیان از سراسر جهان، تجربهای جذاب و آموزنده را برای شما فراهم میکند.
این تنها بخشی از جاذبههای تفریحی اصفهان است. این شهر با تنوع تفریحات و امکانات رفاهی، میتواند سفر شما را به یادماندنی کند.
سکوت کویر، در همسایگی هیاهوی اصفهان
با اینکه اصفهان به خاطر زایندهرود و فضای سبز شناخته میشود، اما در اطراف آن کویرهای زیبایی هم وجود دارد که تجربهای متفاوت از سفر به این شهر را برایتان رقم میزند. این کویرها با تپههای شنی، آسمان پرستاره و سکوت آرامشبخششان، مقصد خوبی برای علاقهمندان به طبیعتگردی و کویرنوردی هستند. در اینجا به معرفی برخی از کویرهای اطراف اصفهان میپردازیم:
کویر مصر: این کویر که در 433 کیلومتری اصفهان و در شهرستان خور و بیابانک واقع شده، یکی از معروفترین و زیباترین کویرهای ایران است. کویر مصر با تپههای شنی بلند، دریاچه نمک، روستای کویری مصر و امکانات تفریحی مانند شترسواری و موتورسواری، تجربهای منحصر به فرد از کویر را برای شما رقم میزند.
کویر مرنجاب: این کویر در شمال شهرستان آران و بیدگل و در فاصله 240 کیلومتری اصفهان قرار دارد. کویر مرنجاب با تپههای شنی زیبا، دریاچه نمک، کاروانسرای مرنجاب و چاه آب شیرین، یکی از جاذبههای گردشگری محبوب در نزدیکی اصفهان است.
کویر ورزنه: این کویر در 100 کیلومتری شرق اصفهان و در نزدیکی شهر ورزنه واقع شده است. کویر ورزنه با تپههای شنی روان، امکان انجام تفریحاتی مانند سافاری و شترسواری را فراهم میکند. همچنین میتوانید از تالاب بینالمللی گاوخونی که در نزدیکی این کویر قرار دارد نیز دیدن کنید.
رشته کوه زاگرس، مهد تمدنهای کهن
رشته کوه زاگرس، طولانیترین و بزرگترین رشته کوه در ایران است که از شمال غربی تا جنوب شرقی کشور امتداد دارد و بخش قابل توجهی از آن در استان اصفهان واقع شده است. این رشته کوه نقش مهمی در آب و هوا، محیط زیست و زندگی مردم این منطقه دارد. رشته کوه زاگرس تأثیر زیادی بر زندگی مردم اصفهان داشته است. این رشته کوه با تأمین آب، چرای دام، محصولات جنگلی و جاذبههای گردشگری، نقش مهمی در اقتصاد و معیشت مردم این منطقه دارد. همچنین، زاگرس باعث ایجاد تنوع فرهنگی و زبانی در اصفهان شده است. مردم ساکن در مناطق کوهستانی زاگرس، دارای فرهنگ و گویشهای خاص خود هستند. زاگرس در اصفهان دارای جاذبههای گردشگری طبیعی زیادی از جمله قلههای مرتفع، درههای زیبا، آبشارها، چشمهها و غارها است. همچنین، روستاهای کوهستانی با فرهنگ و معماری سنتی در دامنههای زاگرس قرار دارند که از جاذبههای گردشگری این منطقه محسوب میشوند.
حفاظت از محیط زیست زاگرس در اصفهان از اهمیت زیادی برخوردار است. چرای بیرویه دام، قطع درختان، شکار غیرمجاز و آلودگی محیط زیست از جمله تهدیداتی است که زاگرس را در معرض خطر قرار داده است. برای حفاظت از این میراث طبیعی ارزشمند، لازم است اقدامات موثری در زمینه آموزش و فرهنگسازی، مدیریت منابع طبیعی و مبارزه با تخریب محیط زیست انجام شود.
در کل، رشته کوه زاگرس در اصفهان نقش مهمی در محیط زیست، اقتصاد و فرهنگ این منطقه دارد و حفاظت از آن برای نسلهای آینده ضروری است.
تنظیم کننده: ندا صفاری نیا