طرح کنترل اجاره چیست و چرا مطرح شد؟
طرح کنترل اجاره در تهران با هدف محدود کردن افزایش اجاره‌بها و حمایت از مستأجران در برابر تورم افسارگسیخته مطرح شد. در سال ۱۴۰۴، بیش از ۶۰٪ خانوارهای تهرانی بیش از ۳۰٪ درآمد خود را صرف اجاره می‌کنند و یک‌سوم آن‌ها بیش از نیمی از درآمدشان را. این وضعیت، فشار زیادی بر قشر متوسط و کم‌درآمد وارد کرده و سیاست‌گذاران را به فکر کنترل اجاره انداخته است.
چرا رأی‌دهندگان تهرانی با این طرح مخالفت کردند؟
طرح کنترل اجاره با بیش از ۶۵٪ رأی منفی مواجه شد. مخالفان، از جمله مالکان، انبوه‌سازان، و برخی نمایندگان مجلس، معتقد بودند که این طرح انگیزه ساخت‌وساز را کاهش می‌دهد. آن‌ها هشدار دادند که محدود کردن اجاره‌بها ممکن است باعث خروج سرمایه از بازار مسکن و کاهش عرضه واحدهای اجاره‌ای شود. تجربه شهرهایی مثل کالیفرنیا نشان داده که کنترل اجاره گاهی به کمبود واحدهای باکیفیت و افزایش اجاره در مناطق غیرکنترل‌شده منجر می‌شود.
نظر موافقان طرح چه بود؟
موافقان، از جمله اتحادیه‌های مستأجران و برخی احزاب سیاسی، معتقد بودند که کنترل اجاره می‌تواند فشار مالی را از دوش مستأجران بردارد. آن‌ها استدلال کردند که قوانین موجود، مانند تضمین نرخ بازده عادلانه برای مالکان، مانع سوءاستفاده از این طرح می‌شود. به گفته یکی از حامیان، اگر اجاره‌بها برای واحدهای قدیمی‌تر (مثلاً پس از ۱۵ سال) کنترل شود، هم انگیزه ساخت‌وساز حفظ می‌شود و هم مستأجران از ثبات قیمت بهره‌مند می‌شوند.
وضعیت کنونی بازار اجاره در تهران و ایران
در تهران، اجاره‌بها در برخی مناطق مثل زعفرانیه و نیاوران تا ۳ برابر میانگین کشوری است. در شهرهای دیگر مثل شیراز و اصفهان هم وضعیت مشابهی دیده می‌شود، جایی که ۵۵٪ خانوارها اجاره‌نشین هستند. نبود قانون جامع اجاره‌داری و افزایش تورم، باعث شده بسیاری از مستأجران به حاشیه شهرها یا حتی شهرهای کوچک‌تر مهاجرت کنند. در سال ۱۴۰۴، دولت طرحی برای محدود کردن افزایش اجاره به ۵٪ به علاوه تورم منطقه‌ای ارائه کرده، اما این قانون شامل خانه‌های نوساز یا متعلق به اشخاص حقیقی نمی‌شود.
راهکارهای جایگزین برای حل بحران اجاره
کارشناسان معتقدند به جای کنترل اجاره، باید روی افزایش عرضه مسکن تمرکز کرد. برخی راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
- تسهیلات مالیاتی برای انبوه‌سازان جهت ساخت واحدهای اجاره‌ای مقرون‌به‌صرفه.
- توسعه شهرک‌های مسکونی در حومه کلان‌شهرها با حمل‌ونقل عمومی قوی.
- ایجاد صندوق‌های حمایت از مستأجران برای پرداخت وام‌های کم‌بهره.
این راهکارها می‌توانند فشار را از بازار اجاره بردارند و به تعادل قیمت‌ها کمک کنند.
سوالات متداول
چرا طرح کنترل اجاره در تهران رأی نیاورد؟
این طرح به دلیل نگرانی‌ها از کاهش انگیزه ساخت‌وساز و مخالفت مالکان و برخی سیاست‌گذاران رد شد.
کنترل اجاره چه تأثیری بر بازار مسکن تهران دارد؟
کنترل اجاره می‌تواند اجاره‌بها را برای مستأجران تثبیت کند، اما ممکن است عرضه واحدهای اجاره‌ای را کاهش دهد.
آیا کنترل اجاره در شهرهای دیگر ایران موفق بوده است؟
در شهرهایی مثل شیراز و اصفهان، طرح‌های مشابه به دلیل نبود زیرساخت قانونی و مقاومت مالکان موفق نبوده‌اند.
