شیش دنگ: راهنمای وصول چک برگشتی با مشاوره حقوقی تخصصی

چک برگشتی چطور به وجود میاد؟

قبل از هر چیز، باید بفهمیم چرا چک برگشتی می‌شه. طبق قانون صدور چک (مصوب ۱۳۵۵ با اصلاحات بعدی)، چک سندی هست که صادرکننده قول می‌ده مبلغی رو که تو حسابش داری، به دارنده‌ش بده. اگه این قول عملی نشه، چک برگشت می‌خوره. دلایل رایجش ایناست:

• نداشتن موجودی کافی: مثلاً تو حساب فقط ۵ میلیون هست، ولی چک ۱۰ میلیون نوشته شده.
• بسته بودن حساب: اگه حساب صادرکننده بسته باشه، چک نقد نمی‌شه.
• مغایرت امضا: اگه امضای چک با نمونه تو بانک فرق کنه، بانک پرداخت نمی‌کنه.
• قلم‌خوردگی تو متن چک: اگه چیزی تو چک خط خورده باشه و تأیید نشده باشه، مشکل‌ساز می‌شه.

مثال ساده: فرض کن تو از دوستت یه چک ۲۰ میلیونی گرفتی برای خرید یه دستگاه. وقتی چک رو به بانک بردی، گفتن حسابش خالیه. اینجاست که چک برگشت می‌خوره و باید دنبال راه‌حل بگردی.

قوانین جدید چک صیادی و تأثیرش

از سال ۱۴۰۰، قانون صدور چک با سامانه صیادی به‌روز شده. تو این سامانه، هر چک باید تو سیستم بانک مرکزی ثبت بشه تا معتبر باشه. اگه چکی ثبت نشده باشه، دیگه مثل قدیما نمی‌تونی راحت وصولش کنی. قانون جدید چند تغییر مهم داره:

• ثبت اطلاعات: صادرکننده و دارنده باید اطلاعات چک رو تو سامانه صیاد وارد کنن.
• گواهی عدم پرداخت با کد رهگیری: وقتی چک برگشت می‌خوره، بانک یه کد رهگیری بهت می‌ده که برای پیگیری لازمه.
• رفع سوءاثر: اگه چک برگشتی داشته باشی، ممکنه از گرفتن دسته‌چک جدید محروم شی، مگر اینکه مشکل رو حل کنی.

این قانون باعث شده پیگیری چک‌ها شفاف‌تر بشه، ولی پیچیدگی‌هاشم بیشتر کرده. پس اگه چک صیادی نداری، باید بدونی که فقط به‌عنوان سند عادی (نه سند تجاری) می‌تونی پیگیریش کنی.

۱. روش کیفری: سریع ولی با شرط و شروط

اگه می‌خوای سریع نتیجه بگیری، روش کیفری خوبه. اینجا باید علیه صادرکننده شکایت کنی چون صدور چک بلامحل جرم حساب می‌شه. مراحلش اینه:

• مراجعه به بانک: تو مهلت ۶ ماه از تاریخ چک، چک رو به بانک ببر و گواهی عدم پرداخت بگیری.
• شکایت تو دادسرا: با گواهی عدم پرداخت و اصل چک، به دادسرای محل صدور چک برو و شکایت کن.
• مجازات صادرکننده: اگه ثابت بشه عمداً چک بلامحل داده، ممکنه تا ۲ سال حبس یا جزای نقدی بخوره (طبق ماده ۷ قانون صدور چک).

شرط مهم: این روش فقط اگه تو مهلت قانونی (۶ ماه از تاریخ چک یا ۶ ماه از گواهی عدم پرداخت) اقدام کنی، جواب می‌ده. اگه نه، چک کیفری نیست و باید بری سراغ روش حقوقی.

مثال: علی چک ۳۰ میلیونی داد و تو ۳ ماه بعدش چک رو برگشت زدی و شکایت کردی. چون تو مهلت بودی، دادسرا وارد عمل شد و علی مجبور شد پول رو بده.

۲. روش حقوقی: راهی برای وقتی کیفری جواب نداد

اگه چک کیفری نشد یا می‌خوای از راه دادگاه وجه رو بگیری، روش حقوقی مناسبه. مراحلش اینه:

• دادخواست تو دادگاه: به دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت صادرکننده برو و دادخواست مطالبه وجه بده. هزینه دادرسی (حدود ۳.۵ درصد مبلغ چک) هم باید بپردازی.
• اثبات طلب: باید ثابت کنی چک مال توئه و صادرکننده بدهکارته.
• توقیف اموال: اگه صادرکننده نپردازه، می‌تونی از دادگاه بخوای اموالش رو توقیف کنه.

مزیت: می‌تونی از ظهرنویس (کسی که پشت چک رو امضا کرده) هم طلب کنی.

مثال: مریم چکی گرفت که تاریخش گذشته بود. چون کیفری نشد، دادخواست حقوقی داد و با کمک وکیل، اموال صادرکننده رو توقیف کرد و پولش رو گرفت.

۳. روش ثبتی: سریع‌ترین راه با سند لازم‌الاجرا

چک تو ایران سند لازم‌الاجراست، پس می‌تونی از اداره ثبت کمک بگیری. مراحلش:

• درخواست صدور اجراییه: با گواهی عدم پرداخت به اداره ثبت محل صدور چک برو و درخواست بده.
• توقیف اموال: اگه صادرکننده نپردازه، اموالش توقیف می‌شه.
• ممنوع‌الخروجی: می‌تونی از دادگاه بخوای صادرکننده رو ممنوع‌الخروج کنه.

نکته: این روش برای چک‌های صیادی که شرایطش جور باشه (مثلاً شرطی نباشه) عالیه.

مثال: احسان با درخواست اجراییه از ثبت، تو کمتر از یه ماه پول چک ۵۰ میلیونی‌ش رو از اموال صادرکننده گرفت.

شرایط و استثناهای مهم

هر روشی شرایط خودش رو داره. اینا رو یادت نره:

• چک شرطی یا ضمانتی: اگه تو متن چک نوشته شده برای ضمانت یا تحقق شرطیه، کیفری نیست و فقط حقوقی پیگیری می‌شه (ماده ۱۳ قانون صدور چک).
• چک سفیدامضا: اگه چک بدون تاریخ یا مبلغ باشه، قابل تعقیب کیفری نیست.
• مهلت قانونی: اگه ۶ ماه از تاریخ چک بگذره و اقدام نکنی، فقط راه حقوقی داری.

مدارک لازم برای وصول چک

برای هر روش، این مدارک رو آماده کن:

• اصل چک و کپی آن
• گواهی عدم پرداخت از بانک
• شناسنامه و کارت ملی
• مدارک هویتی صادرکننده (اگه داری)

اگه وکیل داری، وکالت‌نامه هم لازم می‌شه.

هزینه‌ها و خسارات

هزینه دادرسی: تو روش حقوقی، ۳.۵ درصد مبلغ چک رو باید بپردازی.
خسارت تاخیر: اگه دیر پرداخته بشه، می‌تونی خسارت تاخیر (بر اساس نرخ تورم) بخوای.
هزینه وکیل: بسته به مبلغ چک، معمولاً درصد کمی از طلبته.

رفع سوءاثر چک برگشتی

اگه خودت صادرکننده چکی بودی که برگشت خورده، می‌تونی سوءاثرش رو برطرف کنی:

• پرداخت وجه: پول رو به دارنده بده و رضایت‌نامه بگیر.
• واریز به حساب مسدود: معادل مبلغ چک رو به حساب مسدود کن (تا ۲۴ ماه).
• حکم قضایی: اگه مشکل حل شد، از دادگاه حکم رفع سوءاثر بگیر.

بدون این کار، ممکنه از خدمات بانکی محروم شی.

مشاوره رایگان: بگو چی شده، راهنمایی‌ت می‌کنیم.
تنظیم دادخواست: وکلای ما بهترین دفاع رو برات می‌نویسن.
پیگیری پرونده: از اول تا آخر کنارتیم.
رفع سوءاثر: کمکت می‌کنیم مشکلت حل بشه.