تبریز، شهری با تاریخ و فرهنگی غنی، در شمال غرب ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این شهر در منطقهای کوهستانی و در دامنههای کوه سهند قرار گرفته است. کشورهای همسایه تبریز ترکیه، ارمنستان و آذربایجان می باشد. این شهر کهن، با جاذبههای تاریخی و طبیعی فراوان، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. تبریز در مسیر جاده ابریشم قرار دارد و با شهرهای مهمی مانند تهران، زنجان، اردبیل و ارومیه در ارتباط است. تبریز دارای آب و هوای سرد و کوهستانی است. زمستانهای این شهر سرد و برفی و تابستانهای آن معتدل است. رودخانههای مهمی مانند آجی چای و قوری چای از نزدیکی تبریز عبور میکنند. به دلیل آب و هوای کوهستانی، پوشش گیاهی منطقه عمدتاً شامل گیاهان مقاوم به سرما مانند گون و درختان سوزنی برگ است. تبریز شهری با قدمت بیش از 4500 سال است که در طول تاریخ، شاهد فراز و نشیبهای بسیاری بوده است. این شهر در دورههای مختلف، پایتخت حکومتهای گوناگون مانند ایلخانیان، قراقویونلوها، آققویونلوها و صفویان بوده است. در دوران معاصر، تبریز نقش مهمی در انقلاب مشروطه ایران ایفا کرد و به عنوان مهد آزادی خواهی شناخته میشود.
تبریز در زمینه صنایع دستی نیز فعال است و محصولاتی مانند فرش، گلیم، سفال، منبتکاری و جواهرات در این شهر تولید میشود. تبریز دارای غذاهای محلی لذیذی مانند کوفته تبریزی، دلمه برگ مو، آش دوغ و قیقاناق است که طرفداران زیادی دارد. از معروفترین سوغاتیهای تبریز میتوان به فرش تبریز، شیرینی قرابیه، نبات، آجیل و خشکبار اشاره کرد.
تبریز، مهد انقلاب مشروطه ایران
کاوشهای باستانشناسی و شواهد تاریخی نشان میدهد که این منطقه از هزاره دوم پیش از میلاد مسکونی بوده است. در اینجا به مهمترین دورههای تاریخی شکلگیری تبریز اشاره میکنیم:
دوران پیش از تاریخ:
آثار کشف شده در تپههای باستانی اطراف تبریز، مانند تپه حسنلو و گوی تپه، نشان از وجود تمدنهای باستانی در این منطقه در هزاره دوم پیش از میلاد دارد. در سده هشتم پیش از میلاد، تبریز تحت حکومت اورارتوها قرار داشت. کتیبهای از سارگن دوم، پادشاه آشور، به فتح شهری به نام "تارویی" اشاره میکند که احتمالاً همان تبریز است.
دوران تاریخی:
تبریز در دوران اشکانیان و ساسانیان شهری مهم بود و در مسیر جاده ابریشم قرار داشت. پس از فتح ایران توسط مسلمانان، تبریز به تدریج به شهری مهم در دنیای اسلام تبدیل شد. در قرن سوم هجری ، تبریز به عنوان مرکز آذربایجان انتخاب شد و رونق گرفت. در قرن هفتم هجری، تبریز به پایتختی ایلخانان مغول انتخاب شد و به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوره، بناهای مهمی مانند رصدخانه مراغه و مسجد کبود در تبریز ساخته شد. تبریز در دوره صفویان نیز از اهمیت زیادی برخوردار بود و به عنوان پایتخت اولیه این سلسله انتخاب شد. در دوره قاجار، تبریز به عنوان ولیعهدنشین ایران انتخاب شد و اهمیت خود را حفظ کرد. تبریز در دوران معاصر نیز همواره شهری مهم و تاثیرگذار در ایران بوده است. این شهر در انقلاب مشروطه نقش مهمی ایفا کرد و به عنوان مهد آزادیخواهی شناخته میشود.
در طول تاریخ، تبریز بارها دچار زلزله و ویرانی شده است، اما هر بار مجدداً بازسازی شده و به حیات خود ادامه داده است. این شهر با وجود فراز و نشیبهای فراوان، همواره به عنوان یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین شهرهای ایران شناخته شده است.
تبریز، شهری با فرهنگ غنی و سنتهای ریشهدار، همواره به عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی ایران شناخته شده است. در اینجا به برخی از مهمترین جنبههای فرهنگ و سنت رایج در این شهر اشاره میکنیم:
زبان: زبان اصلی مردم تبریز ترکی آذربایجانی است. البته، زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور، در مدارس، ادارات و رسانهها نیز استفاده میشود.
آداب و رسوم:
مهماننوازی: مردم تبریز به مهماننوازی شهرت دارند و با روی باز از مهمانان خود پذیرایی میکنند.
احترام به بزرگترها: احترام به بزرگترها و رعایت ادب در برخورد با آنها از ارزشهای مهم در فرهنگ مردم تبریز است.
تعصب به خانواده: خانواده در فرهنگ تبریز جایگاه ویژهای دارد و افراد به خانواده خود بسیار اهمیت میدهند.
مذهبی بودن: اکثر مردم تبریز مسلمان و شیعه هستند و به شعائر مذهبی پایبندند.
مراسم عروسی: مراسم عروسی در تبریز با آداب و رسوم خاصی برگزار میشود. از جمله این رسوم میتوان به "حنابندان"، "عروسکشان" و "پایاندازی" اشاره کرد.
عید نوروز: عید نوروز با شور و شوق خاصی در تبریز جشن گرفته میشود. مردم به دید و بازدید اقوام و دوستان میروند و سفره هفتسین میچینند.
چهارشنبهسوری: در شب چهارشنبهسوری، مردم در خیابانها و میدانها آتش روشن میکنند و از روی آن میپرند.
هنر و موسیقی:
فرش تبریز: فرش تبریز از معروفترین فرشهای جهان است و به دلیل طرحها و رنگهای زیبا و کیفیت بالا، شهرت جهانی دارد.
موسیقی آذربایجانی: موسیقی آذربایجانی با ریتمها و ملودیهای شاد و غمگین، از غنیترین موسیقیهای محلی ایران است. سازهای مهم موسیقی آذربایجانی عبارتند از: تار، کمانچه، بالابان و دهل.
رقص آذربایجانی: رقصهای آذربایجانی نیز از تنوع و زیبایی خاصی برخوردارند و در مراسم و جشنهای مختلف اجرا میشوند.
غذاهای محلی: تبریز دارای غذاهای محلی لذیذی مانند کوفته تبریزی، دلمه برگ مو، آش دوغ و قیقاناق است که طرفداران زیادی دارد.
سوغاتی: از سوغاتی های تبریز می توان به شیرینی سنتی قرابیه، باسلوق، نوقا، شیرینی اریس، شیرینی لوز، چرم ، نقره کاری و منت کاری اشاره کرد.
پوشاک: در گذشته، مردم تبریز از لباسهای محلی خاصی استفاده میکردند. امروزه استفاده از این لباسها کمتر شده است، اما هنوز هم در برخی مناطق و مراسم خاص میتوان آنها را مشاهده کرد.
فرهنگ و سنت رایج در تبریز، ترکیبی از عناصر مختلف مانند زبان، آداب و رسوم، هنر، موسیقی و غذا است که هویتی منحصربهفرد به این شهر بخشیده است.
تبریز شهری با تاریخ و طبیعتی غنی است و جاذبههای متنوعی برای گردشگران دارد. در اینجا به معرفی برخی از مهمترین جاذبههای تاریخی و تفریحی تبریز میپردازم:
جاذبههای تاریخی:
بازار تبریز: بزرگترین بازار سرپوشیده جهان و یکی از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو. این بازار مجموعهای از تیمچهها، سراها، دالانها و مساجد است که در طول قرنها شکل گرفته است.
مسجد کبود: مسجدی با کاشیکاریهای فیروزهای زیبا که به دلیل رنگ کاشیهایش به فیروزه اسلام شهرت دارد. این مسجد در قرن نهم هجری ساخته شده و در زلزله سال 1780 میلادی به شدت آسیب دید، اما در سالهای اخیر مرمت و بازسازی شده است.
خانه مشروطه: خانهای تاریخی که محل تجمع و تصمیمگیری رهبران انقلاب مشروطه بود. این خانه در سال 1285 شمسی ساخته شده و امروزه به موزه تبدیل شده است.
ارگ علیشاه: بنایی تاریخی که در قرن هشتم هجری ساخته شده و تنها دیوار باقی مانده از مسجد علیشاه است.
موزه آذربایجان: موزهای باستانشناسی و تاریخی که آثار ارزشمندی از دوران پیش از تاریخ تا دوره قاجار را در خود جای داده است. این موزه در سال 1306 شمسی تاسیس شده و یکی از مهمترین موزههای ایران است.
مقبره الشعرا: آرامگاه بیش از 400 شاعر، عارف و ادیب نامدار ایرانی از جمله شهریار، قطران تبریزی و اسدی طوسی. این مقبره در قرن ششم هجری ساخته شده و در طول تاریخ بارها بازسازی شده است.
مسجد جامع تبریز: یکی از قدیمیترین مساجد تبریز که در قرن چهارم هجری ساخته شده و در طول تاریخ بارها مرمت و بازسازی شده است.
جاذبههای تفریحی:
ائل گلی: باغی زیبا با استخری بزرگ در مرکز آن که از دوران آق قویونلوها به یادگار مانده است. این باغ در سالهای اخیر به طور کامل بازسازی شده و به یکی از مهمترین مراکز تفریحی تبریز تبدیل شده است.
کوه عینالی: کوهی با ارتفاع 1800 متر که در شمال تبریز واقع شده و مناظر زیبایی از شهر را در اختیار شما قرار میدهد. همچنین در قله این کوه، بقعهای به نام عون بن علی قرار دارد که از مکانهای زیارتی تبریز است.
پارک شاه گلی: یکی از بزرگترین و زیباترین پارکهای تبریز که در مرکز شهر واقع شده و دارای فضای سبز فراوان، دریاچه، زمین بازی و امکانات تفریحی دیگر است.
باغ گلستان: باغی زیبا با گلهای رنگارنگ و فوارههای زیبا که در مرکز شهر واقع شده و مکانی مناسب برای استراحت و تفریح است.
موزه قاجار: موزهای که در خانه امیر نظام گروسی واقع شده و آثاری از دوره قاجار را در خود جای داده است.
روستای کندوان: روستایی تاریخی با خانههای سنگی که در دل کوه کنده شدهاند و از جاذبههای گردشگری منحصربهفرد تبریز است.
در سفر به تبریز، میتوانید با مراجعه به این مکانهای تاریخی و تفریحی، با تاریخ، فرهنگ و طبیعت این شهر آشنا شوید و لحظات خاطرهانگیزی را برای خود رقم بزنید.
تبریز به دلیل تاریخ غنی و موقعیت جغرافیایی خاص خود، دارای سبک معماری متنوع و برجستهای است که در طول زمان تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل گرفته است. در اینجا به بررسی برخی از مهمترین سبکهای معماری در تبریز میپردازیم:
معماری پیش از اسلام: در برخی از بناهای تاریخی تبریز، مانند قلعه پیغام و بقایای قلعه رشیدیه، میتوان نشانههایی از معماری اورارتویی را مشاهده کرد. این سبک معماری با استفاده از سنگهای بزرگ و تراشیده شده و ساخت دیوارهای قطور مشخص میشود.
معماری اسلامی:
معماری آذری: این سبک معماری که در دورههای سلجوقی، ایلخانی و تیموری در ایران رواج داشت، در بسیاری از بناهای تاریخی تبریز مانند مسجد کبود، ارگ علیشاه و مقبره الشعرا مشاهده میشود. از ویژگیهای این سبک میتوان به استفاده از آجر، گچبری، کاشیکاری و آرایههای گوناگون اشاره کرد.
معماری اصفهانی: این سبک معماری که در دوره صفویه در ایران رواج یافت، در برخی از بناهای تاریخی تبریز مانند مسجد جامع و مدرسه طالبیه نیز مشاهده میشود. از ویژگیهای این سبک میتوان به استفاده از ایوانها، گنبدها و حیاطهای مرکزی اشاره کرد.
معماری معاصر:
معماری مدرن: در دهههای اخیر، با توسعه شهرنشینی و نفوذ معماری غرب، سبک معماری مدرن نیز در تبریز رواج یافته است. بسیاری از ساختمانهای جدید تبریز با استفاده از مصالح جدید مانند بتن، فولاد و شیشه ساخته شدهاند.
معماری بومی: در کنار سبکهای معماری مختلف، معماری بومی تبریز نیز اهمیت خود را حفظ کرده است. در ساخت خانههای سنتی تبریز، از مصالح محلی مانند خشت، گل و چوب استفاده میشود. روستای کندوان نمونهای بارز از معماری بومی تبریز است.
ویژگیهای کلی معماری تبریز:
به دلیل قرار گرفتن تبریز در منطقه زلزلهخیز، در ساخت بناهای تاریخی این شهر به مقاومت در برابر زلزله توجه ویژهای شده است. استفاده از مصالح مقاوم مانند آجر و سنگ و به کارگیری تکنیکهای خاص در ساخت دیوارها و ستونها، از جمله روشهای مورد استفاده برای افزایش مقاومت بناها در برابر زلزله بوده است.
آجر از مهمترین مصالح ساختمانی در تبریز است و در بسیاری از بناهای تاریخی و مدرن این شهر مورد استفاده قرار گرفته است.
بناهای تاریخی تبریز با تزیینات زیبا و هنرمندانهای مانند گچبری، کاشیکاری، آجرکاری و منبتکاری آراسته شدهاند.
در معماری بومی تبریز، به هماهنگی با طبیعت و استفاده از مصالح محلی توجه ویژهای شده است.
معماری تبریز گنجینهای ارزشمند از هنر و خلاقیت است که در طول قرنها شکل گرفته و تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند فرهنگ، دین، آب و هوا و مصالح موجود در منطقه تکامل یافته است.
برای سفر به تبریز، میتوانید از راههای مختلفی استفاده کنید. در اینجا به بررسی راههای دسترسی به این شهر میپردازیم:
هوایی:
فرودگاه بینالمللی شهید مدنی تبریز: این فرودگاه در 15 کیلومتری شرق تبریز واقع شده و پروازهای داخلی به بسیاری از شهرهای ایران و همچنین پروازهای خارجی به برخی از کشورهای همسایه مانند ترکیه، عراق و آذربایجان دارد.
ایرلاینها: شرکتهای هواپیمایی مختلفی مانند ایران ایر، ماهان، آسمان و قشم ایر در این فرودگاه فعالیت میکنند.
زمینی:
خودرو شخصی: تبریز از طریق جادههای اصلی به بسیاری از شهرهای ایران مانند تهران، زنجان، اردبیل و ارومیه متصل است. مسیر تهران - تبریز حدود 600 کیلومتر است و حدود 6 ساعت زمان میبرد.
اتوبوس: ترمینال مسافربری تبریز در غرب شهر واقع شده و به بسیاری از شهرهای ایران سرویس دارد. شرکتهای اتوبوسرانی مختلفی مانند رویال سفر ایرانیان، سیر و سفر و عقاب افشان در این ترمینال فعالیت میکنند.
قطار: ایستگاه راه آهن تبریز در مرکز شهر واقع شده و به شهرهای مختلفی مانند تهران، مشهد، اهواز و جلفا قطار دارد.
مرزی:
مرز بازرگان: این مرز در شمال غرب تبریز و در نزدیکی شهر بازرگان واقع شده و یکی از مهمترین مرزهای زمینی ایران با ترکیه است. برای سفر به ترکیه میتوانید از این مرز استفاده کنید.
مرز جلفا: این مرز در شمال تبریز واقع شده و ایران را به کشور آذربایجان متصل میکند. برای سفر به آذربایجان میتوانید از این مرز استفاده کنید.
زندگی در تبریز، مانند هر شهر دیگری، دارای مزایا و معایبی است. در اینجا به بررسی جوانب مختلف زندگی در این شهر میپردازیم:
مزایا:
هزینه زندگی: هزینه زندگی در تبریز نسبت به شهرهای بزرگی مانند تهران و اصفهان، پایینتر است. به خصوص هزینه مسکن و خوراک در تبریز مناسبتر است.
آب و هوا: تبریز دارای آب و هوای کوهستانی و معتدل است. تابستانهای خنک و زمستانهای سرد و برفی از ویژگیهای آب و هوای این شهر است. البته در سالهای اخیر، تبریز با مشکل آلودگی هوا نیز مواجه شده است.
امنیت: تبریز یکی از امنترین شهرهای ایران محسوب میشود و نرخ جرم و جنایت در این شهر پایین است.
فرهنگ و تاریخ: تبریز شهری با تاریخ و فرهنگ غنی است و مردم آن به سنتها و آداب و رسوم خود پایبند هستند. همچنین تبریز دارای جاذبههای تاریخی و گردشگری فراوانی است.
مراکز آموزشی و پزشکی: تبریز دارای دانشگاهها و مراکز آموزشی معتبر و همچنین بیمارستانها و مراکز درمانی مجهزی است.
معایب:
آلودگی هوا: در سالهای اخیر، تبریز با مشکل آلودگی هوا مواجه شده است که به خصوص در فصل زمستان شدیدتر میشود.
ترافیک: در ساعات شلوغی، ترافیک در برخی از نقاط شهر تبریز سنگین است.
کمبود فضای سبز: با وجود اینکه تبریز دارای پارکها و باغهای زیبایی است، اما نسبت به جمعیت آن، فضای سبز کافی ندارد.
بیکاری: نرخ بیکاری در تبریز نسبت به میانگین کشوری بالاتر است.
زمستانهای سرد: زمستانهای تبریز بسیار سرد و برفی است که ممکن است برای برخی از افراد ناخوشایند باشد.
در کل، تبریز شهری با فرهنگ و تاریخ غنی، مردم مهماننواز و هزینه زندگی مناسب است. اما مانند هر شهر دیگری، دارای معایبی نیز هست. در انتخاب تبریز به عنوان محل زندگی، باید به همه این جوانب توجه کنید و با توجه به شرایط و اولویتهای خود، تصمیم بگیرید.
تنظیم کننده: ندا صفاری نیا