خیار غبن || نگاهی دقیق‌تر به این مفهوم حقوقی

آیا تا به حال در معامله‌ای احساس ضرر کرده‌اید؟ خیار غبن به شما این امکان را می‌دهد که در صورت وجود تفاوت زیاد بین قیمت واقعی و قیمت معامله، آن را فسخ کنید.در دنیای حقوق، مفاهیم متعددی وجود دارند که آشنایی با آن‌ها برای درک بهتر قوانین و مقررات ضروری است. یکی از این مفاهیم، "خیار غبن" است.خیار غبن به حقی اطلاق می‌شود که به موجب آن، هر یک از طرفین معامله در صورت وجود تفاوت فاحش بین ارزش واقعی مورد معامله و قیمت تعیین‌شده، می‌تواند معامله را فسخ کند. این حق، ریشه در اصل عدالت و انصاف دارد و به منظور جلوگیری از تضییع حقوق افراد در معاملات وضع شده است.

شرایط تحقق خیار غبن

 

خیار غبن حقی است که به فرد در صورت وجود شرایط خاص، اجازه می‌دهد معامله را فسخ کند. اما این شرایط دقیقا چه هستند و چگونه می‌توان آن‌ها را تشخیص داد؟ در ادامه به بررسی دقیق‌تر هر یک از این شرایط می‌پردازیم:

۱. وجود تفاوت فاحش:

قانون مدنی برای جلوگیری از سوءاستفاده از این حق، شرط "تفاوت فاحش" را مطرح کرده است. به این معنی که اختلاف قیمت واقعی و قیمت معامله باید به اندازه‌ای باشد که عرفاً قابل توجه و چشمگیر باشد.

اما چه میزان تفاوت، "فاحش" محسوب می‌شود؟ پاسخ به این سوال، به عرف و عادت‌های تجاری هر جامعه و نوع معامله بستگی دارد. به عنوان مثال، ممکن است تفاوت ده درصدی در معامله یک خودرو، فاحش تلقی نشود، اما همین میزان تفاوت در معامله یک ملک، غبن فاحش محسوب شود.

تشخیص این موضوع، بر عهده کارشناس و در نهایت قاضی است. آن‌ها با در نظر گرفتن عرف، نوع کالا، شرایط بازار و سایر عوامل مرتبط، میزان تفاوت قیمت را بررسی کرده و در مورد فاحش بودن یا نبودن آن تصمیم‌گیری می‌کنند.

۲. جهل:

شرط دوم برای تحقق خیار غبن، "جهل" شخص مدعی غبن به قیمت واقعی مورد معامله است. به بیان دیگر، فردی که مدعی غبن است، باید در زمان انجام معامله، از قیمت واقعی کالا یا خدمات بی‌اطلاع بوده باشد.

البته جهل به معنای مطلق نادانی نیست. اگر فرد با وجود دسترسی به اطلاعات و منابع کافی، از قیمت واقعی آگاه نباشد، نمی‌تواند ادعای جهل کند. به عنوان مثال، اگر فردی بدون تحقیق و پرس‌وجو، ملکی را به قیمت بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی آن خریداری کند، نمی‌تواند به استناد جهل، معامله را فسخ کند.

۳. عدم رضایت:

سومین شرط برای تحقق خیار غبن، "عدم رضایت" شخص به تفاوت قیمت است. به این معنا که فرد نباید با علم به تفاوت قیمت، راضی به انجام معامله شده باشد.

در واقع، اگر فرد با آگاهی از تفاوت قیمت و به دلایلی مانند عجله، نیاز شدید یا اعتماد به طرف مقابل، معامله را انجام دهد، نمی‌تواند بعداً به استناد خیار غبن، معامله را فسخ کند.

در مجموع، برای تحقق خیار غبن، وجود هر سه شرط "تفاوت فاحش"، "جهل" و "عدم رضایت" ضروری است. در صورت فقدان هر یک از این شرایط، خیار غبن برای فرد ایجاد نخواهد شد.

 

مشاهده بخش مشاوره حقوقی شیش دنگ

 

 

انواع خیار غبن

 

درست است که خیار غبن به طور کلی به فرد اجازه می‌دهد در صورت وجود تفاوت فاحش بین قیمت واقعی و قیمت معامله، آن را فسخ کند. اما قانونگذار برای پوشش دادن موارد مختلف و ایجاد عدالت بیشتر، خیار غبن را به دو نوع "غبن فاحش" و "غبن افحش" تقسیم کرده است.

۱. غبن فاحش:

تصور کنید قصد خرید یک گوشی موبایل را دارید و فروشنده، گوشی را با قیمتی دو برابر قیمت واقعی آن به شما می‌فروشد. در این حالت، هر فرد عاقلی که از قیمت واقعی گوشی مطلع باشد، از انجام این معامله خودداری می‌کند. این مثال، نمونه‌ای از "غبن فاحش" است.

به طور کلی، غبن فاحش زمانی رخ می‌دهد که تفاوت قیمت به حدی زیاد باشد که هر فرد عاقل و با تجربه، با اطلاع از آن، از انجام معامله منصرف شود. در این حالت، قانون به فرد زیان‌دیده این حق را می‌دهد که معامله را فسخ کرده و به حالت قبل بازگردد.

 

بیشتر بدانید:

 

۲. غبن افحش:

حال تصور کنید فروشنده، همان گوشی را با قیمتی ده برابر قیمت واقعی آن به شما می‌فروشد. در این حالت، حتی افراد بی‌تجربه و ناآشنا با بازار نیز متوجه این تفاوت فاحش قیمت می‌شوند. این مثال، نمونه‌ای از "غبن افحش" است.

غبن افحش، نوعی غبن شدیدتر از غبن فاحش است. در این حالت، تفاوت قیمت به قدری زیاد و آشکار است که حتی افراد ساده‌لوح و بی‌تجربه نیز متوجه آن می‌شوند. قانون در این موارد با شدت بیشتری از حقوق شخص زیان‌دیده حمایت می‌کند و به او اجازه می‌دهد معامله را بدون هیچ قید و شرطی فسخ کند.

تشخیص نوع غبن:

تشخیص اینکه یک غبن، "فاحش" است یا "افحش"، بر عهده کارشناس و قاضی است. آن‌ها با در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند نوع کالا یا خدمات، شرایط بازار، عرف و عادت‌های تجاری و میزان تفاوت قیمت، نوع غبن را تعیین می‌کنند.

در مجموع، تقسیم‌بندی خیار غبن به دو نوع "فاحش" و "افحش"، به قانونگذار این امکان را می‌دهد که با دقت و انعطاف بیشتری به موارد مختلف غبن رسیدگی کرده و عدالت را در معاملات برقرار کند.

 

 

آثار خیار غبن:

مهم‌ترین اثر خیار غبن، ایجاد حق فسخ برای شخص غابن است. به این معنا که فرد می‌تواند معامله را برهم زده و به حالت قبل از آن بازگردد.

نکات مهم:

• خیار غبن، حقی است که برای مدت زمان مشخصی وجود دارد و پس از گذشت این زمان، ساقط می‌شود.

• اثبات وجود غبن بر عهده مدعی است و باید با ارائه دلایل و مدارک کافی، ادعای خود را ثابت کند.

در پایان، باید توجه داشت که خیار غبن، یکی از ابزارهای مهم حقوقی برای حفظ عدالت در معاملات است. آشنایی با این مفهوم و شرایط تحقق آن، می‌تواند به افراد کمک کند تا در معاملات خود با اطمینان بیشتری عمل کرده و از تضییع حقوق خود جلوگیری کنند.

 

 

از اینکه شیش دنگ را انتخاب کردید سپاسگزاریم!

 

فراهم آورنده:احمد رشاد محمدی ️⌨️️💻

 

وبلاگ سایت شیش دنگ