صنعتی‌سازی مسکن در ایران: رویایی دور یا واقعیتی نزدیک؟

در دنیای امروز که سرعت حرف اول را می‌زند، صنعت ساختمان نیز از این قاعده مستثنی نیست. ساخت ‌و سازهای سریع و مدرن در کشورهایی مانند چین، حسرت و سوالی بزرگ را در ذهن ما ایرانیان ایجاد می‌کند: چرا ساخت مسکن در ایران تا این حد زمان‌بر و پرهزینه است؟ آیا صنعتی‌سازی می‌تواند کلید حل این معضل باشد؟ در این مقاله به بررسی موانع و چالش‌های پیش روی صنعتی‌سازی مسکن در ایران خواهیم پرداخت. به گزارش شیش دنگ، روند ساخت‌ و ساز مسکن در کشور ما به ‌طور محسوسی کند و زمان‌بر است. در حالی که شاهد ساخت آسمان‌خراش‌ها در عرض چند ماه در کشورهایی مانند چین هستیم، در ایران، پروژه‌های ساختمانی سال‌ها طول می‌کشند و در نهایت، بسیاری از آنها نیمه‌کاره رها می‌شوند. اما ریشه این مشکل چیست؟ آیا کمبود نیروی انسانی یا دانش فنی مانع پیشرفت صنعت ساختمان در ایران شده است؟ آمارها نشان می‌دهند که ایران از نظر نیروی انسانی و دانش فنی در سطح مطلوبی قرار دارد. سالانه بیش از ۲۳۰ هزار مهندس در کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند و حدود ۱.۵ میلیون کارگر در این حوزه مشغول به کار هستند. پس مشکل کار کجاست؟

هزینه‌های بالا، سد راه صنعتی‌سازی

کارشناسان معتقدند که صنعتی‌سازی نیازمند الزاماتی است که در کشور ما به‌ درستی فراهم نشده است. هزینه‌های بالا، کمبود بودجه و ریسک‌های بالای سرمایه‌گذاری، رغبت سازندگان مسکن برای ورود به طرح‌های صنعتی‌سازی را کاهش داده است. سوداگری زمین و نبود انسجام در سیاست‌های کلان کشور نیز مزید بر علت شده و به تداوم ساخت‌ و ساز سنتی دامن زده است.

تجهیزات به‌روز، نیازی انکارناپذیر

علاوه بر موارد فوق، بسیاری از کارشناسان معتقدند که با وجود پیشرفت‌های علمی چشمگیر در کشور، هنوز هم نیازمند واردات تجهیزات و فناوری‌های به‌روزتر در حوزه ساخت ‌و ساز هستیم. همچنین، ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه می‌تواند به ‌رشد و توسعه صنعت ساختمان و افزایش توان رقابتی کشور کمک کند.

مسکن، صنعتی بی‌متولی!

بیت‌الله ستاریان، تحلیلگر بخش مسکن، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات حوزه ساخت‌وساز را بی‌متولی بودن آن می‌داند. به گفته وی، معاونت مسکن در وزارت راه‌وشهرسازی نه در شورای پول و اعتبار حضور دارد، نه در وزارت اقتصاد و نه در عرصه صنعت ساختمان. این در حالی است که ۶۰ درصد صنعت کشور در اختیار حوزه ساخت‌وساز است و تمامی این صنایع، از معدن گرفته تا کارخانه، زیرمجموعه وزارت صمت قرار می‌گیرند. اما آیا وزارت صمت حوزه‌ای برای مطالعات صنعت ساختمان، مشکلات و مسائل آن دارد؟ آیا بانک مرکزی که نقدینگی این حوزه را در اختیار دارد، طرح‌های مطالعاتی در زمینه مسکن‌سازی داشته است؟ ستاریان معتقد است که عرصه‌ای که ۶۸ درصد جامعه در آن فعالیت دارند و نیمی از نقدینگی جامعه در دستان این بخش است، بدون متولی رها شده است. وی تاکید می‌کند که صنعتی‌سازی نیازمند ضوابط و قوانین است و تا زمانی که یک متولی مؤثر و کارآمد در این حوزه حضور نداشته باشد، نمی‌توان انتظار تدوین ضوابط عملیاتی برای راهنمایی و کمک به ‌سازندگان را داشت.

سوداگری زمین، آفت تولید مسکن

ستاریان مشکلات حوزه صنعتی‌سازی ساختمان را بیشتر به‌ نبود حمایت‌ها، قوانین و ضوابط، عملکرد بانک‌ها و نیازمندی به ‌سرمایه‌گذاری بالا مرتبط می‌داند و معتقد است تا زمانی که این مسائل اصلاح نشوند، سازندگان ترجیح می‌دهند به روش سنتی ساخت‌وساز کنند.

 

**مشاهده تمام آگهی های ملکی در الهیه**

 

نگاه سنتی به ‌مسکن‌سازی صنعتی

فرشید پورحاجت، دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان، معتقد است که بخش زیادی از پروژه‌های بزرگ در قالب صنعتی‌سازی تولید می‌شوند، اما به دلیل تقسیم‌بندی سازندگان به دو بخش خرده‌سازندگان و سازندگان بزرگ، این موضوع به‌چشم نمی‌آید. وی می‌گوید که در ساخت‌وسازهای خرد، شرایط و بستر برای صنعتی‌سازی فراهم نیست. پورحاجت با اشاره به اینکه بخش گسترده‌ای از ساخت‌وسازها در اختیار سازندگان خرد است، می‌گوید: "متأسفانه در کشور ما صنعت ساختمان به‌ امان خودش رها شده و هیچ حمایت شایسته‌ای از این موضوع نمی‌شود و برنامه‌ریزی اساسی هم در این زمینه شکل نمی‌گیرد."

زمان، عنصری گمشده در پروژه‌های کوچک

دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان معتقد است که در برخی از پروژه‌های جهش تولید مسکن، صنعتی‌سازی در حال پیاده شدن است، اما ورود به ‌صنعتی‌سازی در پروژه‌های کوچک سخت است. وی خواستار شکل‌گیری سیاست‌گذاری کلان در این حوزه و ایجاد سازوکاری برای ورود پروژه‌های کوچک به ‌صنعتی‌سازی است. پورحاجت تاکید می‌کند که هرچه زمان تولید مسکن کاهش یابد، بازگشت سرمایه برای تولیدکننده بهتر خواهد بود. اما به گفته وی، امروز نه بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری فراهم است و نه سرعت در تولید مسکن مورد توجه دولت‌هاست. همین عامل سبب شده ناترازی در تولید مسکن شکل گیرد و با حدود ۶ تا ۷ میلیون کمبود واحد مسکونی در کشور مواجه شویم.

مجوزهای ساخت، هفت‌خوان رستم!

پورحاجت به ‌مشکلاتی که شوراهای شهر، شهرداری‌ها و نظام مهندسی در پروسه اخذ مجوز ساخت‌وساز و افزایش هزینه‌های آن ایجاد کرده‌اند، اشاره می‌کند و می‌گوید: "این‌ها پروسه سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن را به‌ قهقرا برده‌اند. برای دریافت مجوز ساخت‌وساز گاهی تا یک سال زمان صرف می‌شود." وی یادآور می‌شود که چند دهه پیش، از زمان درخواست مجوز تا پایان عملیات ساختمانی حدود سه ماه زمان می‌برد، اما امروز یک پروژه هشت واحدی از زمان درخواست مجوز تا پایان عملیات ساختمانی در خوشبینانه‌ترین حالت حدود ۲.۵ سال زمان می‌برد!

 

**مشاهده تمام آگهی های ملکی در اسلامشهر**

 

حمایت از تولید مسکن، شعاری بی‌عمل!

دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان، حمایت از تولید مسکن را "فکاهی" می‌داند که تنها شعار آن توسط مسئولان داده می‌شود. وی خواستار تسهیل سیکل سرمایه‌گذاری در تولید مسکن، کاهش فرایند دریافت مجوز به ‌کمتر از یک ماه و اصلاح سیاست‌های اشتباهی است که طی این سال‌ها در حوزه ساختمان شکل گرفته و به ‌این صنعت غل‌وزنجیر زده است. پورحاجت با اشاره به ناترازی در بخش ساخت‌وساز، نگاه کاسب‌کارانه شهرداری‌ها و سازمان‌های مربوطه را تهدیدی برای آینده مسکن و ساختمان می‌داند.

 

 

فراهم آورنده:احمد رشاد محمدی ️⌨️️💻