قلهک: داستانی از قلعه کوچک تا محله‌ای پیشرفته

تاریخچه‌ای پرفراز و نشیب

قلهک از گذشته‌های دور، سکونتگاه انسان بوده است. شواهد نشان می‌دهد که قدمت این محله به دوران قاجار باز می‌گردد. در آن زمان قلهک به عنوان ییلاق و شکارگاه پادشاهان قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

قنات‌های حیات‌بخش

یکی از ویژگی‌های بارز قلهک، وجود قنات‌های متعددی است که از دل کوهستان سرچشمه می‌گیرند و حیات را به این محله هدیه می‌دهند. آب این قنات‌ها نه تنها برای کشاورزی و آبیاری باغ‌ ها مورد استفاده قرار می‌گرفته بلکه منبع آب آشامیدنی اهالی نیز بوده است.

مساجد تاریخی

قلهک، دارای دو مسجد تاریخی به نام‌های مسجد جامع و مسجد اعظم قلهک است. مسجد اعظم قلهک، به عنوان قدیمی‌ترین مسجد این محله، از جایگاه ویژه‌ای در میان اهالی برخوردار است. در ایام تاسوعا و عاشورا، نخل قلهک در این مسجد به نمایش گذاشته می‌شود و شور و حال خاصی به محله می‌بخشد.

حمام سنتی

حمام اهالی قلهک که به نام گرمابه حافظ شناخته می‌شد، قدمتی نزدیک به 100 سال داشت. این حمام با استفاده از آب قنات و سوخت چوب گرم می‌شده و مکانی برای استحمام و گردهمایی اهالی بود. این حمام در حال حاضر تعطیل می باشد.

طبیعت بکر

قلهک، علاوه بر تاریخ و فرهنگ غنی، از طبیعت بکر و زیبایی نیز برخوردار است. وجود باغ‌ های سرسبز، درختان کهن سال و رودخانه قلهک، این محله را به مکانی مناسب برای تفریح و آرامش تبدیل کرده است.

سفری خاطره‌انگیز

سفر به قلهک، تجربه‌ای منحصر به فرد از تاریخ، طبیعت و زندگی سنتی را به شما هدیه می‌دهد. گشت و گذار در خیابان‌های این محله، قدم زدن در میان باغ ‌ها و درختان و بازدید از اماکن تاریخی و مذهبی آن، خاطرات خوشی را در ذهن شما به یادگار خواهد گذاشت.

آیا به دنبال مکانی آرام برای تفریح، گشت و گذار و یا زندگی هستید؟

قلهک با تاریخ پرفراز و نشیب، طبیعت بکر و مردمی مهمان‌نواز، مقصدی ایده‌آل برای شما خواهد بود.

قلهک، گذرگاهی در تاریخ

در گذشته‌های دور حدود 13 کیلومتری جنوب آرامگاه امامزاده صالح در کنار جاده ‌ای آسفالته، روستایی به نام قلهک قرار داشت. جمعیت این روستا در دوره حکومت قاجار، حدود هزار نفر بوده است. قلهک را می‌توان نخستین روستای منطقه‌ی شمیران دانست. از این روستا، چندین رودخانه به اطراف جریان پیدا می‌کرد. یکی از این رودخانه‌ها به سمت سفارتخانه ‌های خارجی و دیگری به سوی کاخ‌های اشراف و باغ‌های ییلاقی (محل گذراندن تابستان) درباریان قاجار یا کارمندان دولت می‌رفته است.

منوچهر ستوده (ایران شناس و جغرافیدان تاریخی) در کتاب خود، محدوده و ویژگی‌های قلهک را به شرح زیر بیان می‌کند:

«قلهک در دو طرف جاده‌ی قدیم منطقه‌ی شمیران واقع شده است و از شمال به محله‌ی تجریش، از جنوب به زمین‌های چال هرز و داودیه، از شرق به محله‌ی دروس و از غرب به تپه‌های محله‌ی الهیه و بخشی از محله‌ی زرنگده محدود می‌شود.»

قلهک اولین تماس تلفنی به تهران را برقرار کرد

جالب است بدانید که اولین تماس تلفنی که از منطقه‌ی شمیران با تهران برقرار شد، از قلهک و در دفتر تلفن‌ خانه ‌ای که در کوچه‌ی تلفن‌خانه (که امروزه به کوچه‌ی یزدانیان تغییر نام پیدا کرده است) قرار داشت، گرفته شد. تلفن خانه قلهک برای برقراری تماس تلفنی شاه با وزیران و کاخ سلطنتی راه اندازی شده بود تا زمانی که شاه در ییلاق منطقه‌ی شمیران به سر می‌برد، از اوضاع کاخ سلطنتی بی‌خبر نماند.

وجه تسمیه قلهک

نام قلهک، داستانی از گذشته‌ی این محله را با خود به همراه دارد. "قلهک" به معنی "قلعه کوچک" است و از ترکیب دو کلمه "قله" و "ک" که علامت تصغیر است، تشکیل شده است.

مصطلحات نام قلهک

مرتضی رازفر (نقاش) در مورد مصداق نام قلهک می‌گوید: "در کنار جاده‌ی قدیم شمیران (شریعتی کنونی) که بسیار باریک بود، محله‌ی قلهک کنونی وجود داشت که سکنه‌ی بسیار کمی داشت و قلعه‌ی کوچکی در آن‌جا بود. به همین دلیل به این محله‌ی قلعه‌ی کوچک، "قلعهک" می‌گفتند که پس از گذشت زمان به قلهک تبدیل شد."

مدارک موجود در حسینیه‌ی قلهک واقع در مسجد اعظم قلهک نیز این موضوع را تأیید می‌کنند. بر روی بسیاری از بناها و ستون‌ها در این محل، عبارت "قلعهک" حک شده است.

بخش‌های معروف قلهک

·         دوراهی قلهک

این دوراهی محل انشعاب جاده‌ی شمیران (خیابان شریعتی) به خیابان یخچال است.

·         کوچه ده

این کوچه که در گذشته به "کوچه ده" معروف بود، امروزه به "کوچه سجاد" تغییر نام پیدا کرده است.

·         کوچه تلفن خانه قلهک

این کوچه که در گذشته محل قرارگیری تلفن خانه قلهک بود، امروزه به نام شهید یزدانیان شناخته می‌شود.

·         باغ سفارت انگلیس

این باغ که در گذشته متعلق به انگلستان بود، امروزه به نام "باغ سفارت بریتانیا" شناخته می‌شود.

·         خیابان‌های کِی‌نژاد، فکوریان و یخچال

این خیابان‌ها بین محله‌های دروس و قلهک مشترک هستند.

مسجد جامع قلهک

مسجد جامع قلهک نیز در خیابان شریعتی، پیش از "چهارراه دولت" قرار دارد.

پیشینه قلهک

قلهک، که در ابتدا فقط یک قلعه‌ی کوچک بود، در گذر زمان به محله‌ای مدرن و آباد تبدیل شده است. این محله، با وجود قدمت تاریخی، از امکانات رفاهی و آموزشی متنوعی برخوردار است و به عنوان یکی از محله‌های محبوب در شمال تهران شناخته می‌شود.

آیا به دنبال مکانی با قدمت تاریخی و امکانات مدرن هستید؟

قلهک، با جاذبه‌های تاریخی، اماکن مذهبی و فضای مدرن، مقصدی مناسب برای شما خواهد بود.

قلهک: گشتی در میان خاطرات مشاهیر و کوچه پس کوچه‌ های نوستالژیک

در محله‌ی دنج و سرسبز قلهک در گذر زمان، نام‌های بزرگی سکونت داشته‌اند. چهره‌های ماندگاری که هر کدام ردی از علم، هنر و سیاست را در این محله به یادگار گذاشته‌اند.

مشاهیر قلهک

·         سید محمد بهشتی

یار دیرینه‌ی انقلاب و اولین رییس قوه قضائیه، در قلهک زندگی می‌کرد. خاطرات فرزند او سید علیرضا بهشتی تصویری از قلهک در آن سال‌ها را به تصویر می‌کشد. کوچه‌های خلوت، مغازه‌های نانوایی و قصابی و جمعیتی اندک از ویژگی‌های این محله در آن زمان بوده است.

·         مرتضی مطهری

متفکر و روشنفکر برجسته‌ی ایران در قلهک سکونت داشت. نام یکی از خیابان‌های این محله "مطهری" به یاد این شخصیت بزرگ انتخاب شده است.

·         غلامحسین بنان

صدای گرم و رسای بنان، از قلهک به گوش مردم ایران می‌رسید.

·         عباس کیارستمی

کارگردان نامدار سینمای ایران در قلهک متولد شد و تحصیلات دبیرستان را در مدرسه‌ی جم قلهک گذراند.

خانه موزه شهید بهشتی

خانه‌ی سید محمد بهشتی پس از درگذشت او توسط شهرداری تهران خریداری و به موزه تبدیل شد. در این موزه می‌توان با زندگی و فعالیت‌های وی آشنا شد.

قلهک، دیروز و امروز

قلهک، در گذر زمان، از روستایی کوچک به محله‌ای مدرن و آباد تبدیل شده است. اما در میان این دگرگونی‌ها، خاطرات مشاهیر و کوچه پس کوچه‌های نوستالژیک، هویت و اصالت این محله را حفظ کرده‌اند.

سفر به قلهک، سفری به اعماق تاریخ، فرهنگ و هنر ایران است. سفری که شما را با چهره‌های ماندگار این سرزمین آشنا خواهد کرد و خاطرات خوشی را در ذهن شما به یادگار خواهد گذاشت.

آیا به دنبال مکانی برای مرور خاطرات، آشنایی با مشاهیر و تجربه زندگی در محله‌ای با اصالت هستید؟

قلهک، با خانه موزه شهید بهشتی، کوچه‌های نوستالژیک و نام‌های بزرگ، مقصدی مناسب برای شما خواهد بود.

ایستگاه مترو قلهک: دروازه‌ای به دنیای خاطرات و مدرنیته

در قلب محله‌ی دنج و سرسبز قلهک، ایستگاهی از مترو تهران خودنمایی می‌کند. ایستگاهی که نه تنها راهی برای رفت و آمد است، بلکه گویی دریچه‌ای به دنیای خاطرات و مدرنیته را به روی مسافران خود می‌گشاید.

تاریخچه ایستگاه

در سال ۱۳۴۴ در دوره‌ی شهرداری تقی سرلک، پارک کودک و کتابخانه‌ای در قلهک افتتاح شد. این مکان به سرعت به پاتوقی برای اهالی محله تبدیل شد و خاطرات خوشی را در ذهن کودکان و بزرگسالان رقم زد.

در دهه ۱۳۸۰ به منظور توسعه‌ی متروی تهران، این پارک و کتابخانه به طور کامل تخریب شدند و زمینی برای ساخت ایستگاه مترو قلهک فراهم شد. سرانجام در اردیبهشت سال ۱۳۸۸ با تلاش‌های محمد باقر قالیباف (شهردار وقت تهران) و محسن هاشمی (مدیرعامل وقت مترو) این ایستگاه به بهره‌برداری رسید.

ایستگاه مترو قلهک

ایستگاه مترو قلهک، با معماری مدرن و امکانات رفاهی متنوع، به یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های خط 1مترو تهران تبدیل شده است. این ایستگاه، دسترسی آسان به محله‌های شمالی تهران، از جمله قلهک، دروس، ظفر و الهیه را فراهم می نماید.

اما ایستگاه مترو قلهک، فقط یک ایستگاه معمولی نیست:

·         این ایستگاه، یادآور خاطرات خوش اهالی قلهک از پارک کودک و کتابخانه قدیمی است.

·         ایستگاه مترو قلهک، نمادی از مدرنیته و پیشرفت شهر تهران محسوب می شود.

·         این ایستگاه، دروازه‌ای برای ورود به محله‌ای تاریخی و سرسبز می باشد.

سفر با مترو به ایستگاه قلهک، سفری به اعماق تاریخ، فرهنگ و مدرنیته است. سفری که شما را با خاطرات اهالی، زیبایی‌های محله و پیشرفت شهر تهران آشنا خواهد کرد.

آیا به دنبال سفری خاطره‌انگیز و تجربه‌ای متفاوت هستید؟

سوار مترو شوید و در ایستگاه قلهک پیاده شوید. دنیایی از شگفتی‌ها در انتظار شماست.

باغ سفارت بریتانیا: شاهدان تاریخی ناگفته

باغ سفارت بریتانیا در قلهک، نه تنها یک مکان زیبا و سرسبز است بلکه گویی گنجینه‌ای از رویدادهای تاریخی را در خود جای داده است. در این باغ، جلسات و اتفاقاتی رقم خورده‌اند که سرنوشت ایران را تحت تاثیر قرار داده‌ اند.

جلسات مرموز فراماسون ‌ها

در دوره رضا شاه پهلوی جلسات مرموزی در باغ سفارت بریتانیا برگزار می‌شد که گفته می‌شود توسط فراماسون‌ها ترتیب داده می‌شدند. این جلسات در دوره‌ای برگزار می‌شدند که محمدعلی فروغی از مقام نخست وزیری برکنار شده بود. اما گویی دستان نامرئی فراماسون‌ها، رضاشاه را مجبور به بازگرداندن فروغی به قدرت کردند.

فروغی که خود استاد اعظم لژهای (مکان ویژه) ماسونی در ایران بود، به همراه نمایندگان آمریکا و انگلیس و از جمله سفیر انگلیس در این جلسات حضور می‌یافتند. گفته می‌شود که در این جلسات، سرنوشت ایران رقم زده می‌شد و یکی از نتایج آن، پادشاهی محمدرضا پهلوی بود.

بست‌نشینی در سفارت بریتانیا

در آغاز جنبش مشروطه، صدها نفر به مدت 21 روز در باغ سفارت بریتانیا پناه گرفتند. این رویداد، نقطه عطفی در تاریخ مشروطه ایران به شمار می‌رود و در نهایت منجر به صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار شد.

باغ سفارت بریتانیا، رازهایی ناگفته

باغ سفارت بریتانیا در قلهک، فقط یک باغ زیبا نیست. این مکان، شاهد رویدادهای مهمی در تاریخ ایران بوده است. جلسات مرموز فراماسون‌ها و بست‌نشینی در سفارت بریتانیا، دو نمونه از این رویدادها هستند.

آیا به دنبال سفری به اعماق تاریخ ایران هستید؟

باغ سفارت بریتانیا در قلهک، مقصدی مناسب برای شما خواهد بود. در این باغ، می‌توانید ردپای رویدادهای تاریخی را ببینید و داستان‌های ناگفته‌ای را از نزدیک تجربه نمایید.

نکته

·         به دلیل حساسیت‌های سیاسی، امکان بازدید از داخل باغ سفارت بریتانیا برای عموم مردم وجود ندارد.

·         در اطراف این باغ، می‌توانید از زیبایی‌های محله‌ی قلهک لذت ببرید و از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی آن دیدن کنید.

گشتی در کوچه پس کوچه‌های قلهک: از تاریخ تا تفریح

قلهک محله‌ای دنج و سرسبز در شمال تهران با جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و تفریحی متنوع، مقصدی مناسب برای گردشگران و اهالی شهر می باشد. در این محله، می‌توانید در میان کوچه پس کوچه‌های نوستالژیک قدم بزنید، از زیبایی‌های باغ‌ها و بوستان‌ها لذت ببرید، از اماکن تاریخی و مذهبی دیدن نمایید و در مراکز خرید مدرن به گشت و گذار بپردازید.

باغ قلهک

باغ قلهک، با درختان تنومند و فضای سرسبز، مکانی آرام و دل‌انگیز برای گذراندن اوقات فراغت است. این باغ، در گذشته متعلق به درباریان قاجار بود و امروزه به عنوان فضای عمومی مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد.

بیمارستان ایران مهر

بیمارستان ایران مهر یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین بیمارستان‌های تهران است. این بیمارستان در سال ۱۳۱۲ توسط دکتر عبدالحسین راد بنیان‌گذاری شد و خدمات درمانی متنوعی را به مردم ارائه می‌دهد.

ایستگاه متروی قلهک

ایستگاه متروی قلهک، دسترسی آسان به این محله و سایر نقاط شهر تهران را فراهم می‌کند. این ایستگاه، با معماری مدرن و امکانات رفاهی متنوع، یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های خط 1 مترو تهران می باشد.

موزه آب (بوستان خلیج فارس)

موزه آب، در بوستان خلیج فارس واقع شده است و به تاریخچه و چگونگی استفاده از آب در ایران می‌پردازد. این موزه با نمایشگاه‌های جذاب مکانی مناسب برای بازدید خانواده‌ها و علاقه‌مندان به تاریخ است.

سینما فرهنگ

سینما فرهنگ، یکی از قدیمی‌ترین سینماهای تهران است که در سال ۱۳۳۵ افتتاح شد. این سینما، علاوه بر نمایش فیلم، میزبان برنامه‌های فرهنگی و هنری مختلف نیز می باشد.

مراکز خرید

در محله قلهک مراکز خرید متعددی وجود دارند که می‌توانید از آن ها برای خرید نمایید و به گشت و گذار در آن جا بپردازید. از جمله این مراکز می‌توان به مرکز خرید نگین قلهک، مرکز خرید نگین ظفر، مرکز خرید قلهک و فروشگاه رفاه قلهک اشاره کرد.

پردیس قلهک

پردیس قلهک، یک مجتمع تجاری و تفریحی مدرن است که در آن می‌توانید از انواع فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، کافه‌ها و سالن‌های سینما و بولینگ لذت ببرید.

موزه شهید بهشتی

موزه شهید بهشتی  در خانه‌ی سابق شهید محمد بهشتی، اولین رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی واقع شده است. در این موزه می‌توانید با زندگی و فعالیت‌های وی آشنا شوید.

مساجد

در محله قلهک، دو مسجد تاریخی به نام‌های مسجد اعظم قلهک و مسجد جامع قلهک وجود دارند. این مساجد علاوه بر این که مکانی برای عبادت هستند، از نظر معماری نیز قابل توجه می باشند.

قلهک، فقط یک محله نیست بلکه گویی سفری در گذر زمان است. در این محله می‌توانید از تاریخ غنی ایران، فرهنگ اصیل ایرانی و امکانات مدرن زندگی شهری لذت ببرید.

آیا به دنبال مکانی برای تفریح، گشت و گذار و آشنایی با تاریخ و فرهنگ ایران هستید؟

قلهک، با جاذبه‌های متنوع خود، مقصدی مناسب برای شما خواهد بود.

بازبینی: س. سیاح