نکات حقوقی که پیش از ازدواج و عقد باید بدانید: دپارتمان حقوقی شیش دنگ

• سنت پیامبر: حدیث معروف پیامبر (ص) می‌گوید: «تَزَوَّجُوا الْوَدُودَ الْوَلُودَ» (با زن مهربان و فرزندآور ازدواج کنید). این حدیث در فقه شیعه (مثل نظرات آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله خامنه‌ای) تأکید بر انتخاب همسر مناسب دارد.
• عقد لازم: در فقه و قانون، عقد نکاح «لازم» حساب می‌شود، یعنی نمی‌توان یک‌طرفه فسخ کرد، مگر با شرایط خاص (مثل طلاق یا فسخ به دلیل عیوب خاص).
• شاهد در فقه: در فقه شیعه، حضور شاهد برای عقد لازم نیست، ولی ثبت قانونی در دفاتر ازدواج اجباری است (ماده ۱ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱).

• ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی: ازدواج ایرانی‌ها در ایران یا خارج باید طبق قوانین ایران باشد.
• ماده ۱ قانون ازدواج ۱۳۱۰: عقد باید در دفاتر رسمی ثبت شود، وگرنه جریمه دارد (تا ۶ ماه حبس یا جریمه نقدی).

فرض کنید زوجی به نام سارا و علی به دلیل علاقه ازدواج می‌کنند، اما از حق نفقه یا شروط ضمن عقد چیزی نمی‌دانند. بعد از دو سال، علی نفقه نمی‌دهد و سارا نمی‌داند چه حقی دارد. اگر از قبل با مشاوره حقوقی شیش دنگ شروط عقد را مشخص کرده بودند، سارا می‌توانست با وکالت طلاق بگیرد.

1. سن قانونی (ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، اصلاح‌شده ۱۳۸۱):
   • دختران زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۵ سال فقط با اجازه ولی (پدر یا جد پدری) و حکم دادگاه می‌توانند ازدواج کنند.
   • استثناها: اگر دادگاه تشخیص دهد ازدواج به نفع فرد است (مثل بلوغ عقلی یا شرایط خانوادگی خاص)، مجوز صادر می‌کند.
   • مثال: نگار، ۱۲ساله، به دلیل شرایط خانوادگی و بلوغ عقلی، با تأیید دادگاه ازدواج کرد.
   • رأی قضایی: در رأی شماره ۹۷/۰۳/۱۲ دادگاه خانواده تهران، یک دختر ۱۲ساله با ارائه مدارک پزشکی و تأیید بلوغ، اجازه ازدواج گرفت.
2. رضایت (ماده ۱۰۷۰ قانون مدنی):
   • رضایت هر دو طرف باید آزادانه و بدون اجبار باشد. اگر اجبار ثابت شود، عقد باطل است.
   • مثال: محمد تحت فشار خانواده با دختری ازدواج کرد. بعداً با ارائه شواهد (مثل پیام‌های خانوادگی)، دادگاه عقد را باطل کرد.
3. عدم وجود موانع (مواد ۱۰۴۳ و ۱۰۴۴):
   • محرمیت: ازدواج با محارم (مثل خواهر، مادر، یا خاله رضاعی) ممنوع است.
   • جنون دائم (ماده ۱۰۵۴): اگر یکی از طرفین جنون دائم داشته باشد، عقد باطل است.
   • ازدواج همزمان: مرد بدون اجازه دادگاه نمی‌تواند همسر دوم بگیرد (ماده ۱۶ قانون حمایت خانواده).
   • مثال: احمد بدون طلاق همسر اولش، با زن دوم ازدواج کرد. همسر اول با شکایت، عقد دوم را باطل کرد.

1. دختر باکره:
   • طبق ماده ۱۰۴۳، برای ازدواج نیاز به اجازه پدر یا جد پدری دارد، مگر اینکه بالای ۳۰ سال باشد و رشد کاملش در دادگاه ثابت شود.
   • مثال: لیلا، ۳۲ساله، بدون اجازه پدر ازدواج کرد چون دادگاه رشد عقلی‌اش را تأیید کرد.
   • رأی قضایی: در رأی شماره ۹۸/۰۷/۲۰ دادگاه تجدیدنظر تهران، یک زن ۳۱ساله بدون اذن پدر ازدواج کرد و عقدش معتبر شناخته شد.
2. زن مطلقه یا بیوه:
   • باید دوره عده را رعایت کند:
   • زن مطلقه: ۳ طهر یا ۳ ماه (ماده ۱۱۵۰).
   • زن بیوه: ۴ ماه و ۱۰ روز (ماده ۱۱۵۱).
   • اگر در عده ازدواج کند، عقد باطل است و جریمه دارد (تا ۷۴ ضربه شلاق، ماده ۴۹ قانون مجازات اسلامی).
   • مثال: زهرا، مطلقه، در دوره عده ازدواج کرد. عقدش باطل شد و مجبور شد دوباره صبر کند.
3. ازدواج دوم مرد:
   • طبق ماده ۱۶ قانون حمایت خانواده، مرد باید ثابت کند توانایی مالی و عدالت بین همسران را دارد.
   • مثال: رضا بدون اجازه دادگاه زن دوم گرفت. همسر اولش با شرط ضمن عقد طلاق گرفت و مهریه‌اش را دریافت کرد.
   • رأی قضایی: در رأی شماره ۹۴/۱۲/۱۰ دادگاه خانواده تهران، مردی که بدون اجازه ازدواج کرد، به پرداخت دیه و طلاق محکوم شد.
4. حضانت فرزندان:
   • طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، حضانت فرزندان با توافق زوجین یا حکم دادگاه تعیین می‌شود.
   • مثال: فاطمه، بیوه با دو فرزند، قبل از ازدواج جدید حضانت بچه‌ها را در عقدنامه مشخص کرد تا بعداً مشکلی پیش نیاید.

• اگر شرط نقض شود، زن می‌تواند با مدارک (مثل شهادت شاهد یا گزارش پزشکی) به دادگاه مراجعه کند.
• فرآیند: ثبت شکایت، بررسی شواهد، و صدور حکم (۱ تا ۳ ماه).
• مثال: زینب ثابت کرد همسرش اعتیاد دارد. با شرط ضمن عقد، وکالت طلاق گرفت.
• رأی قضایی: در رأی شماره ۹۹/۰۲/۱۰ دیوان عالی کشور، مردی که شرط عدم ازدواج مجدد را نقض کرد، به طلاق و پرداخت مهریه محکوم شد.

• شروطی که مخالف هدف ازدواج باشند، مثل «فرزند نیاوردن» یا «عدم معاشرت»، باطل‌اند (فتوای آیت‌الله سیستانی).
• مثال: زوجی شرط کردند بچه‌دار نشوند. دادگاه این شرط را باطل کرد و زن حق طلاق نگرفت.

• مهریه (ماده ۱۰۸۲): مال یا پولی که مرد باید به زن بدهد. می‌تواند نقدی، سکه، یا حتی غیرمادی (مثل آموزش) باشد.
  مثال: فاطمه مهریه‌اش ۱۱۴ سکه بود. وقتی طلاق گرفت، با شکایت مهریه‌اش را گرفت.
• نفقه (ماده ۱۱۰۶): شامل خوراک، پوشاک، مسکن، و هزینه‌های درمانی (رأی وحدت رویه ۷۶۳ دیوان عالی).
  مثال: نرگس وقتی همسرش نفقه نداد، با شرط ضمن عقد طلاق گرفت.
• حق طلاق با شرط (ماده ۱۱۱۹): زن می‌تواند با شروط ضمن عقد، وکالت طلاق بگیرد.

• حق طلاق (ماده ۱۱۳۳): مرد می‌تواند با رعایت شرایط قانونی (پرداخت مهریه و نفقه) همسرش را طلاق دهد.
• ازدواج مجدد: با اجازه دادگاه و اثبات عدالت.
  مثال: رضا با تأیید دادگاه زن دوم گرفت و عدالت را رعایت کرد.

• حسن معاشرت (ماده ۱۱۰۳): احترام و همکاری در زندگی. اگر اختلافی پیش بیاید، می‌توانند به داوری خانوادگی (ماده ۱۱۰۴) مراجعه کنند.
  مثال: زهرا ادعا کرد همسرش با او بداخلاق است. با داوری، توافق کردند که مشاوره خانواده بروند.

• آیه ۴ سوره نساء: «فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ» (با زنان پاک ازدواج کنید). این آیه اختیار زوجین در انتخاب همسر را نشان می‌دهد.
• آیه ۲۲۱ سوره بقره: ازدواج زن مسلمان با غیرمسلمان ممنوع است، ولی مرد مسلمان می‌تواند با شرایطی با زن غیرمسلمان (اهل کتاب) ازدواج کند.
• حدیث پیامبر (ص): «تَزَوَّجُوا الْوَدُودَ الْوَلُودَ» (با زن مهربان و فرزندآور ازدواج کنید).
• فتاوای مراجع:
  • آیت‌الله خامنه‌ای: اجازه ولی برای دختر باکره اجباری است، مگر با تأیید رشد کامل.
  • آیت‌الله سیستانی: مهریه باید مالیت داشته باشد، ولی آموزش هم می‌تواند مهریه باشد.
  • مثال: نگار، ۳۲ساله، بدون اجازه پدر ازدواج کرد چون رشدش در دادگاه تأیید شد.

• ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی: ازدواج ایرانی‌ها با اتباع خارجی باید با مجوز وزارت کشور باشد.
• ماده ۱۷ قانون ازدواج ۱۳۱۰: اگر مجوز نگیرند، تا ۱ سال حبس دارد.
• شرایط:
  • زن ایرانی با مرد غیرایرانی: نیاز به مجوز دارد و فرزندان تا ۱۸سالگی تابع تابعیت مادر هستند (ماده ۹۷۶).
  • مرد ایرانی با زن غیرایرانی: مجوز لازم است، ولی تابعیت ایرانی به زن منتقل نمی‌شود، مگر با درخواست و تأیید.
• مثال: سارا، ایرانی، با یک مرد کانادایی ازدواج کرد. بدون مجوز، عقدشان غیرقانونی شد و مشکلات اقامتی پیدا کردند.
• رأی قضایی: در رأی شماره ۹۶/۰۸/۱۴ دادگاه تهران، یک زن ایرانی به دلیل ازدواج بدون مجوز، جریمه شد.

• فقه شیعه:
  • مرد مسلمان می‌تواند با زن اهل کتاب (مسیحی یا یهودی) ازدواج کند، ولی زن مسلمان نمی‌تواند با مرد غیرمسلمان ازدواج کند (آیه ۲۲۱ سوره بقره).
  • آیت‌الله سیستانی: ازدواج با غیرمسلمان برای مرد در صورتی جایز است که به دینش ضرر نزند.
• قانون مدنی: ماده ۱۰۵۹ صراحتاً ازدواج زن مسلمان با غیرمسلمان را ممنوع کرده.
• مثال: احمد، مسلمان، با یک زن مسیحی ازدواج کرد و با رعایت شرایط، عقدشان قانونی شد. اما لیلا، مسلمان، نمی‌توانست با یک مرد مسیحی ازدواج کند.
• رأی قضایی: در رأی شماره ۹۷/۰۴/۱۲ دیوان عالی، ازدواج یک زن ایرانی با مرد غیرمسلمان باطل اعلام شد.

• قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱:
  • ماده ۱: ثبت ازدواج اجباری است.
  • ماده ۱۶: ازدواج مجدد مرد با اجازه دادگاه.
  • ماده ۴۹: جریمه برای عدم ثبت ازدواج (تا ۷۴ ضربه شلاق یا جریمه نقدی).
• مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۳۸۵: تشویق ازدواج جوانان با تسهیلات مثل وام ازدواج.
• آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۰۶۰: ازدواج با اتباع خارجی باید با مجوز وزارت کشور باشد.
• مثال: زوجی که ازدواجشان را ثبت نکردند، به دلیل شکایت خانوادگی، جریمه شدند.

• مدارک لازم: شناسنامه، کارت ملی، گواهی سلامت (برای بیماری‌های واگیر)، و توافق شروط ضمن عقد.
• مشاوره حقوقی: قبل از عقد، با یک مشاور حقوقی (مثل شیش دنگ) مشورت کنید.
• چک‌لیست قبل از عقد:
  1. شروط ضمن عقد را با دقت بخوانید.
  2. مهریه و نفقه را مشخص کنید.
  3. در مورد حضانت فرزندان توافق کنید.
  4. برای ازدواج با غیرایرانی، مجوز بگیرید.
• مثال: سارا و محمد با مشاوره شیش دنگ، شروط حضانت و مهریه را مشخص کردند و از اختلافات بعدی جلوگیری کردند.