برای بهبود اقتصاد ایران چه کارهایی می‌توان انجام داد؟ قسمت دوم

برای بهبود اقتصاد ایران چه کارهایی می‌توان انجام داد؟ قسمت دوم

تو قسمت اول، مثل یه کارآگاه، ریشه‌های بحران اقتصاد ایران رو کندوکاو کردیم. از تحریم‌ها و تورم گرفته تا سوءمدیریت و وابستگی به نفت. حالا که فهمیدیم چرا این کشتی تو طوفان گیر کرده، وقتشه ناخدا و خدمه (دولت و مردم) دست به کار بشن و اون رو به ساحل امن برسونن. تو این مقاله، که قسمت دوم ماجراست، می‌خوام بگم چه کارایی می‌تونیم انجام بدیم تا اقتصاد ایران نه‌تنها از این بحران دربیاد، بلکه به یه چشم‌انداز برتر برسه. جایی که تورم تک‌رقمی باشه، دلار آروم بگیره، و مردم با خیال راحت زندگی کنن. بیایم با هم این نقشه راه رو بکشیم.

۱. نفت رو فراموش کن: اقتصاد بدون نفت، رویاهامون رو بساز

ایران سال‌هاست که مثل یه معتاد به نفت وابسته‌ست، ولی اگه قراره اقتصادمون نفس بکشه، باید این عادت رو ترک کنیم. الان که تحریم‌ها صادرات نفت رو به زیر ۳۰۰,۰۰۰ بشکه تو روز رسونده (اوپک، ۱۴۰۳)، بهترین فرصته که یه راه جدید پیدا کنیم.

• دولت چیکار کنه؟ بودجه رو از نفت جدا کنه و یه صندوق ذخیره ارزی واقعی بزنه. نروژ رو ببین: با درآمد نفتش، ۱.۴ تریلیون دلار ذخیره کرده. ما هم می‌تونیم درآمدهای نفتی رو به جای خرج روزمره، تو زیرساخت‌ها (مثل راه‌آهن یا انرژی خورشیدی) سرمایه‌گذاری کنیم.
• مردم چیکار کنن؟ از کسب‌وکارهای غیرنفتی حمایت کنن؛ مثلاً محصولات داخلی بخرن یا تو استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری کنن. اگه هر کدوممون یه کم به جای جنس خارجی، ایرانی بخریم، چرخ تولید می‌چرخه.

چشم‌انداز برتر: اگه تا ۱۴۱۰، ۵۰ درصد بودجه از منابع غیرنفتی باشه، دیگه نوسانات نفت نمی‌تونه اقتصادمون رو تکون بده.

۲. تورم رو رام کن: پولمون رو دوباره ارزشمند کنیم

تورم ۴۰ درصدی (مرکز آمار، ۱۴۰۳) مثل یه دزده که هر روز جیبمون رو خالی می‌کنه. الان یه قرص نون ۱۰,۰۰۰ تومنه و با این روند، تا آخر ۱۴۰۴ شاید ۲۰,۰۰۰ تومن بشه. چطور می‌تونیم این غول رو رام کنیم؟

• دولت چیکار کنه؟ چاپ پول رو متوقف کنه و کسری بودجه رو با مالیات جبران کنه. مثلاً با یه سیستم مالیاتی شفاف، سالی ۱۵۰ هزار میلیارد تومن از فرار مالیاتی (اتاق بازرگانی، ۱۴۰۳) رو جمع کنه. ترکیه با اصلاح مالیات، تورمش رو از ۸۰ درصد به ۲۰ درصد رسوند. ما هم می‌تونیم.
• مردم چیکار کنن؟ صرفه‌جویی کنن و به جای خرید کالاهای لوکس، پولشون رو تو بانک یا بورس بذارن. این کار نقدینگی رو کم می‌کنه و به کنترل تورم کمک می‌کنه.

چشم‌انداز برتر: تورم تک‌رقمی تا ۱۴۱۰. اگه نقدینگی رو سالی زیر ۱۵ درصد نگه داریم و تولید رو بالا ببریم، این رویا دست‌یافتنیه.

۳. دلار رو مهار کن: ارزی که دیگه پادشاه نباشه

دلار ۱۰۴,۰۰۰ تومانی (۱۶ فروردین ۱۴۰۴) مثل یه اژدهاست که هر روز یه شعله جدید به اقتصاد می‌زنه. اگه قراره حالمون خوب بشه، باید این اژدها رو رام کنیم.

• دولت چیکار کنه؟ ارز چندنرخی رو حذف کنه و یه بازار ارزی شفاف راه بندازه. مثلاً عرضه و تقاضا رو واقعی کنه و ارز صادرکننده‌ها رو آزاد بذاره تا تو بازار بفروشن. سنگاپور با یه سیستم شناور، ارز رو کنترل کرده. ما چرا نه؟
• مردم چیکار کنن؟ به جای هجوم برای خرید دلار تو موقعیت بحران، به دولت اعتماد کنن و سرمایه‌شون رو تو تولید داخلی بذارن. اگه هر خانواده ۱۰ میلیون تومن تو کسب‌وکارهای کوچک سرمایه‌گذاری کنه، تقاضای کاذب دلار کم می‌شه.

چشم‌انداز برتر: دلار زیر ۵۰,۰۰۰ تومن تا ۱۴۱۰. اگه صادرات غیرنفتی (مثل پتروشیمی و گردشگری) رو به ۱۰۰ میلیارد دلار برسونیم، این ممکنه.

۴. تولید رو زنده کن: کارخونه‌ها بچرخن، جیب‌ها پر بشن

اقتصاد ایران بدون تولید، مثل یه بدن بدون خونه. الان خیلی از کارخونه‌ها تعطیلن یا با نصف ظرفیت کار می‌کنن (وزارت صمت، ۱۴۰۳). چطور می‌تونیم این قلب تپنده رو دوباره راه بندازیم؟

• دولت چیکار کنه؟ تسهیلات واقعی به تولیدکننده‌ها بده، نه وام‌هایی با سود ۲۰ درصدی که کمرشون رو می‌شکنه. مثلاً مثل کره جنوبی، وام کم‌بهره و معافیت مالیاتی برای ۵ سال بده تا کارخونه‌ها جون بگیرن.
• مردم چیکار کنن؟ جنس ایرانی بخرن، حتی اگه یه کم گرون‌تر باشه. اگه هر کدوممون یه جفت کفش ایرانی به جای خارجی بخریم، صدها کارگر کارشون رو نگه می‌دارن.

چشم‌انداز برتر: اگه تا ۱۴۱۰، سهم صنعت تو تولید ناخالص داخلی از ۱۳ درصد به ۲۵ درصد برسه، بیکاری کم می‌شه و درآمد مردم بالا می‌ره.

۵. فساد رو ریشه‌کن کن: شفافیت، کلید نجات

فساد تو ایران مثل یه موریانه‌ست که پایه‌های اقتصاد رو می‌جوه. از اختلاس‌های میلیاردی تا رانت‌های ارزی، این زخم کهنه باید درمان بشه.

• دولت چیکار کنه؟ یه سیستم شفاف راه بندازه؛ مثلاً همه قراردادهای دولتی رو آنلاین بذاره و قوه قضائیه با مفسدا سریع برخورد کنه. امارات با شفافیت، فساد رو به حداقل رسونده؛ ما هم می‌تونیم.
• مردم چیکار کنن؟ مطالبه‌گر باشن. اگه تو شبکه‌های اجتماعی مثل ایکس، هر روز از مسئولین شفافیت بخوان، مجبورن عمل کنن.

چشم‌انداز برتر: اگه تا ۱۴۰۸، رتبه فساد ایران (که الان ۱۴۹ از ۱۸۰ کشوره - شفافیت بین‌الملل، ۱۴۰۳) به زیر ۱۰۰ برسه، اعتماد برمی‌گرده و سرمایه‌گذاری زیاد می‌شه.

۶. سرمایه رو برگردون: پرنده‌ها رو به خونه دعوت کن

۶۰ میلیارد دلار سرمایه از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۳ از ایران فرار کرده (اتاق بازرگانی). اگه قراره اقتصاد جون بگیره، باید این پرنده‌ها رو برگردونیم.

• دولت چیکار کنه؟ قوانین رو ساده کنه و امنیت سرمایه‌گذاری بده. مثلاً با تضمین سود برای پروژه‌های بزرگ (مثل پتروشیمی یا گردشگری)، سرمایه‌گذارا رو جذب کنه. ترکیه با همین کار، سالی ۱۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی گرفته.
• مردم چیکار کنن؟ به جای خرید خونه تو دبی یا دلار، پولشون رو تو کسب‌وکارهای داخلی بذارن. یه مغازه کوچیک یا یه کارگاه، می‌تونه چرخ اقتصاد رو بچرخونه.

چشم‌انداز برتر: جذب ۵۰ میلیارد دلار سرمایه تا ۱۴۱۰. اگه محیط کسب‌وکار رو از رتبه ۱۲۷ (بانک جهانی، ۱۴۰۳) به زیر ۷۰ برسونیم، این شدنیه.

۷. گردشگری رو بیدار کن: گنجی که زیر پامونه

ایران با ۲۷ اثر ثبت‌شده تو یونسکو، می‌تونه یه قطب گردشگری بشه، ولی الان فقط ۲ میلیون توریست سالانه داریم (وزارت گردشگری، ۱۴۰۳). چرا؟

• دولت چیکار کنه؟ ویزا رو برای کشورهای بیشتر حذف کنه و زیرساخت (مثل هتل و حمل‌ونقل) رو درست کنه. تایلند با ۴۰ میلیون توریست، سالی ۶۰ میلیارد دلار درمیاره. ما چرا نه؟
• مردم چیکار کنن؟ مهمون‌نوازی کنن و تو شبکه‌های اجتماعی، زیبایی‌های ایران رو تبلیغ کنن. یه پست اینستاگرام از تخت جمشید، می‌تونه توریست بیاره.

چشم‌انداز برتر: ۲۰ میلیون توریست تا ۱۴۱۰. اگه زیرساخت درست بشه، سالی ۳۰ میلیارد دلار از گردشگری درمیاد.

۸. برنامه بلندمدت بساز: آینده رو از امروز ببین

اقتصاد ایران همیشه تو لحظه زندگی کرده، ولی اگه قراره بهتر بشه، باید به فکر ۲۰-۳۰ سال بعد باشیم.

• دولت چیکار کنه؟ یه سند چشم‌انداز واقعی با هدف‌های مشخص (مثل تورم ۵ درصد، بیکاری زیر ۸ درصد) بزنه و هر سال گزارش بده. چین با برنامه ۵۰ ساله، غول اقتصادی شد.
• مردم چیکار کنن؟ از دولت برنامه بخوان و به کسایی رای بدن که واقعاً دنبال آینده‌ن.

چشم‌انداز برتر: تا ۱۴۲۰، ایران جزو ۱۵ اقتصاد برتر دنیا. اگه از الان شروع کنیم، این رویا دست‌یافتنیه.

۹. اعتماد رو برگردون: وقتی مردم و دولت هم‌قسم بشن

اعتماد مردم به سیستم، مثل بنزین برای ماشینه. بدون اون، هیچ حرکتی ممکن نیست.

• دولت چیکار کنه؟ شفاف باشه و وعده‌های واقعی بده. مثلاً اگه گفت تورم رو کم می‌کنه، جدول زمانی بده و عمل کنه.
• مردم چیکار کنن؟ به جای ناامیدی، مشارکت کنن. اگه هر کدوممون یه قدم کوچیک (مثل حمایت از تولید یا پرداخت مالیات) برداریم، چرخ اعتماد می‌چرخه.

چشم‌انداز برتر: اگه تا ۱۴۱۰، ۷۰ درصد مردم به اقتصاد اعتماد کنن، سرمایه و تولید خودشون راه می‌افتن.