اقدامات حفاظتی برای پرندگان در معرض خطر زیست بوم ایران

بر اساس آخرین بررسی ‌ها که تا سال 1402 انجام شده است، بیش از 550 گونه پرنده در ایران شناسایی شده‌اند که حدود 10 درصد کل گونه ‌های پرندگان جهان را شامل می‌شود. برخی از مهمترین گروه ‌های پرندگان ایران عبارت اند از:

- انواع شکاری مانند عقاب ‌ها، شاهین‌ ها و باشه ‌ها

- پرندگان آبزی مانند اردک ‌ها، چنگر‌ ها و لک‌لک ‌ها

- پرندگان کوچرو مانند فلامینگو ‌ها و قو ‌ها

- پرندگان خانگی مانند کبوتر ‌ها و گنجشک ‌ها

برخی از پرندگان ایران مانند پلیکان ‌های سفید و طاووس ‌های آسیایی جزو گونه‌ های در معرض خطر هستند که نیازمند حفاظت ویژه می ‌باشند. حفاظت از زیستگاه ‌ها و کنترل شکار غیر مجاز از جمله اقدام هایی است که برای حفاظت از پرندگان ایران صورت می‌گیرد. در ادامه به برخی از گونه ‌های پرندگان ایران که در معرض خطر هستند و نیازمند اقدامات حفاظتی ویژه هستند، اشاره می کنیم:

1.      پلیکان سفید

این پرنده بزرگ آبزی در ایران به طور محدود یافت می ‌شود و جمعیت آن رو به کاهش است. حفاظت از زیستگاه‌ های تالابی و کنترل شکار، از جمله اقدامات انجام شده برای حفاظت از این گونه می باشد.

2.      طاووس آسیایی

این پرنده بومی ایران است که به عنوان نماد ملی ایران نیز شناخته می‌شود، در معرض تهدید شکار وتخریب زیستگاه قرار گرفته است. برنامه های حفاظتی مانند ایجاد منطقه های حفاظت شده و آموزش جوامع محلی برای حفاظت از این گونه در دست اجرا است.

3.     عقاب

این گونه شکاری که در کوه‌ ها و مناطق صخره ‌ای زندگی می‌کند، به دلیل کاهش جمعیت در معرض خطر قرار دارد. حفاظت از زیستگاه‌ ها و مقابله با شکار غیر مجاز، از جمله اقدامات انجام شده برای حفاظت از آن می باشد.

4.     فلامینگو

جمعیت های فلامینگو در تالاب ‌های ساحلی ایران در معرض تهدید هستند که با ایجاد مناطق حفاظت شده و کنترل فعالیت ‌های انسانی در زیستگاه‌ ها، در حال مدیریت است.

برای حفاظت از گونه های پرنده های در معرض خطر، می توان اقدام هایی را اتخاذ کرد که عبارت اند از:

1.      ایجاد و گسترش مناطق حفاظت شده و پارک‌ های ملی

این مناطق می‌توانند زیستگاه‌ های مناسب و محافظت شده ‌ای را برای پرندگان در معرض خطر فراهم نمایند.

2.      اجرای برنامه‌ های بازسازی و احیای زیستگاه‌ ها

ترمیم و احیای زیستگاه‌ های تخریب شده می‌تواند به بازگشت و افزایش جمعیت پرندگان کمک کند.

3.     نظارت و پایش جمعیت ‌ها

انجام مطالعه ها ونظارت مستمر بر وضعیت جمعیت پرنده ها می ‌تواند در شناسایی تهدید ها و اتخاذ تدابیر مناسب کمک کند.

4.     برنامه‌ های پرورش و رها سازی

در صورت لزوم، پرورش و رهاسازی پرندگان به طبیعت می‌تواند به افزایش جمعیت آن ها کمک نماید.

5.     آموزش و آگاه‌ سازی عمومی

آموزش و اطلاع ‌رسانی به جامعه های محلی و عموم مردم درباره اهمیت حفاظت از این پرندگان، می‌تواند نقش مهمی در حفاظت از آن ها داشته باشد.

6.     همکاری بین ‌المللی

همکاری با سازمان ‌های بین‌ المللی و کشورهای همسایه برای حفاظت از گونه ‌های مشترک می‌تواند موثر باشد.

اجرای این اقدامات در کنار تلاش ‌های جاری، می‌تواند به حفاظت موثرتر از پرندگان در معرض خطر در ایران کمک کند. سازمان ‌های غیردولتی (NGO) می‌توانند نقش بسیار مهمی در حفاظت از پرندگان در معرض خطر در ایران ایفا کنند که به شرح زیر می باشد:

1.      آموزش و آگاه ‌سازی عمومی

این سازمان ها می‌توانند با برگزاری کارگاه‌ ها، نمایشگاه ‌ها و کمپین‌ های (کارزار) آموزشی، آگاهی عمومی درباره اهمیت حفاظت از این پرندگان را افزایش دهند.

2.      مشارکت در پایش و مطالعات

این سازمان ها با همکاری محققان می‌توانند در زمینه پایش جمعیت ‌ها و انجام مطالعات درباره تهدید ها و راه کار های حفاظت نقش آفرینی نمایند.

3.     حمایت از مناطق حفاظت شده

این سازمان ها می‌توانند با فعالیت‌ های داوطلبانه و جذب منبع های مالی، به حمایت و توسعه مناطق حفاظت شده برای پرندگان کمک کنند.

4.     اجرای پروژه‌ های حفاظتی

این سازمان ها با تخصص خود می‌توانند اقدام هایی مانند بازسازی زیستگاه‌ ها، پرورش و رها سازی پرندگان و تلاش برای کاهش تهدید ها را به اجرا درآورند.

5.     ارائه مشاوره و همکاری با دولت

این سازمان ها با تخصص و تجربه خود می‌توانند به عنوان مشاور، به دولت در تدوین سیاست ‌ها و برنامه ‌های حفاظتی کمک نمایند.

6.     جذب منابع مالی و حمایت ‌های بین ‌المللی

این سازمان ها می‌ توانند منابع مالی و همکاری‌ های بین‌المللی را برای اقدامات حفاظتی جذب کنند.

7.     بازسازی و احیای زیستگاه‌ ها

این سازمان ها می‌توانند با جذب منابع مالی و همکاری با سازمان ‌های دولتی، اقدام به احیا و بهبود زیستگاه‌ های طبیعی پرندگان نمایند. این اقدامات شامل کاشت گیاهان بومی، کنترل چرای بی ‌رویه و مدیریت منابع آب می‌شود.

8.     برنامه‌ های تکثیر و رها سازی

این سازمان ها می ‌توانند با همکاری مرکز های تکثیر و پرورش پرندگان، اقدام به تکثیر و رها سازی گونه‌ های در معرض خطر نمایند. این اقدام به تقویت جمعیت‌ های در حال کاهش کمک خواهد کرد.

9.      کاهش تهدید ها

این سازمان ها با همکاری مردم بومی می‌ توانند اقداماتی برای کاهش تهدید هایی مانند شکار غیر مجاز، برخورد با پرندگان و آلودگی ‌ها انجام دهند.

10.   پایش و تحقیقات

این سازمان ها می ‌توانند با همکاری محققان، اقدام به پایش جمعیت‌ ها و انجام مطالعات بر روی تهدید ها و راه کار های حفاظت کنند.

11.   آموزش و آگاه ‌سازی

این سازمان ها با برگزاری کارگاه‌ ها، نمایشگاه‌ ها و کمپین‌ های آموزشی، می‌توانند آگاهی عمومی درباره اهمیت حفاظت از پرندگان را افزایش دهند.

با اجرای این اقدامات عملی توسط NGO‌ ها در کنار اقدامات دولتی، می ‌توان امیدوار به حفاظت موثر از پرندگان در معرض خطر در ایران بود.

حفاظت از زیستگاه‌ ها، مقابله با شکار غیرمجاز و آموزش جوامع بومی از جمله اقدامات اصلی برای حفاظت از گونه‌ های در معرض خطر پرندگان در ایران می باشد.

بازبینی: س. سیاح