حفاظت از تنوع گونه های گیاهی ایران

 برخی از ویژگی ‌های مهم گیاهان ایران عبارت اند از:

- حضور بیش از 8 هزار گونه ی گیاهی که حدود 2500 گونه از آن بومی ایران می باشند.

- وجود گونه ‌های گیاهی نادر و در معرض انقراض مانند بادام کوهی، زرشک و بنه.

- پراکندگی گیاهان مختلف در اقلیم‌ ها و اکوسیستم ‌های متنوع از جمله جنگل‌ ها، مراتع، بیابان‌ ها و کوهستان‌ ها

- اهمیت گیاهان در تأمین نیازهای غذایی، دارویی و صنعتی مردم ایران

- نقش حیاتی گیاهان در حفظ تعادل محیط زیست و تنوع زیستی

گیاهان نقش بسیار مهمی در حفظ محیط زیست و تنوع زیستی ایفا می‌کنند. به عنوان تولید کنندگان اصلی اکوسیستم‌ ها، گیاهان پایه و اساس زنجیره ی غذایی را شکل می‌دهند و باعث می‌شوند که سایر موجودات زنده مانند جانوران و میکرو ارگانیسم ‌ها (ریز اندام گان) بتوانند در آن اکو سیستم (بوم سازگان) زندگی کنند.

علاوه بر این، گیاهان با فرآیند های حیاتی خود مانند فتوسنتز (نور هندایش) و تنفس، نقش کلیدی در تنظیم و حفظ تعادل اکوسیستم‌ ها ایفا می‌کنند. به عنوان مثال، گیاهان با جذب دی ‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، باعث تنظیم ترکیب گاز های جوی می‌شوند. همچنین با کنترل سیکل (چرخه) آب و جلوگیری از فرسایش خاک، در تنظیم منابع آبی و خاکی نقش دارند.

از طرفی، تنوع گونه ‌ای گیاهان باعث ایجاد تنوع زیستی در سایر موجودات زنده مانند حشرات، پرندگان و جانوران می‌شود. این تنوع زیستی، پایداری و انعطاف ‌پذیری اکو سیستم ‌ها را افزایش می‌دهد و به آن‌ ها کمک می‌کند تا در برابر تغییرات محیطی مقاوم بمانند.

در مجموع، گیاهان ارکان اصلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند و نقش اساسی در حفظ تعادل و تنوع آن ایفا می‌کنند. بنابراین حفاظت و مدیریت پایدار از گیاهان، ضروری می باشد. برای حفاظت از تنوع گونه ‌ای گیاهان راه کار های مختلفی وجود دارد که می‌توان به آن‌ ها اشاره کرد:

1.      حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی

حفظ و مدیریت پایدار زیستگاه‌ های طبیعی گیاهان مانند جنگل‌ ها، مراتع و تالاب ‌ها، مهم‌ترین راه کار برای حفاظت از تنوع گیاهی است. این امر از طریق ایجاد مناطق حفاظت ‌شده و مدیریت پایدار این زیستگاه‌ ها صورت می‌گیرد.

2.      کنترل تغییرات کاربری اراضی

جلوگیری از تبدیل زیستگاه‌ های طبیعی گیاهان به مناطق کشاورزی، صنعتی و مسکونی، به حفظ تنوع گونه ‌ای کمک می‌کند.

3.     مدیریت پایدار مناطق کشاورزی

استفاده از روش‌ های کشاورزی پایدار مانند کشت تناوبی، کاشت گیاهان بومی و جلوگیری از استفاده بی‌رویه از کود ها و سم های شیمیایی، می‌تواند به حفظ تنوع گیاهی در این مناطق کمک کند.

4.     احیای زیستگاه ‌های تخریب‌ شده

احیای و بازسازی زیستگاه‌ های تخریب‌ شده از طریق کاشت و مدیریت گونه ‌های بومی، می‌تواند به بازگشت تنوع گیاهی به این مناطق کمک کند.

5.     حفاظت از گونه‌ های در معرض تهدید

شناسایی و حفاظت از گونه ‌های گیاهی در معرض خطر انقراض، به‌ عنوان یکی دیگر از راه کار های مهم برای حفظ تنوع گونه‌ ای است.

6.     آگاه‌ سازی و مشارکت عمومی

آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره ی اهمیت تنوع گیاهی و ضرورت حفاظت از آن، می‌تواند منجر به مشارکت شهروندان در این امر شود.

با اجرای این راه کار ها می‌توان به حفاظت و حفظ تنوع گونه‌ های گیاهی در محیط زیست کمک کرد.

برای افزایش آگاهی عمومی درباره ی تنوع گونه ‌ای گیاهی، راه کار های مختلفی وجود دارد که می‌توان به آن‌ ها اشاره کرد:

1.      آموزش در مدارس

ادغام موضوعات مربوط به تنوع زیستی و اهمیت حفاظت از گیاهان در برنامه ‌های درسی مدارس، می‌تواند دانش و آگاهی نسل آینده را در این زمینه افزایش دهد. راه کار های زیر نیز می توان موثر باشد:

- آموزش مفاهیم پایه مانند تعریف تنوع زیستی، اهمیت آن و چالش‌های پیش روی گیاهان در برنامه‌های درسی مدارس

- استفاده از فعالیت ‌های عملی و تجربی مانند بازدید از باغ‌ های گیاهی و مطالعه گونه‌های گیاهی محلی

- تشویق دانش ‌آموزان به مطالعه و تحقیق در مورد گیاهان و انجام پروژه‌ های مرتبط

2.      برگزاری رویداد های عمومی و کارگاه‌ های آموزشی

برگزاری رویداد هایی مانند جشنواره ‌ها، نمایشگاه‌ ها و کارگاه‌ های آموزشی در زمینه ی تنوع گیاهی و روش ‌های حفاظت از آن، می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی منجر شود از قبیل:

- برگزاری جشنواره ‌ها و نمایشگاه‌ های گیاهان به منظور معرفی تنوع گونه ‌ای، اهمیت و روش ‌های حفاظت

- برگزاری کارگاه‌ های آموزشی برای آموزش روش ‌های کاشت، نگهداری و تکثیر گیاهان بومی

- دعوت از کارشناسان و متخصصان برای ارائه ی سخنرانی ‌ها و برگزاری پانل‌ های تخصصی

3.     استفاده از رسانه‌ های جمعی

استفاده از رسانه ‌های جمعی مانند تلویزیون، رادیو و فضای مجازی برای پوشش خبری و تولید محتوای آموزشی در زمینه ی تنوع گیاهی، می‌تواند به اطلاع‌ رسانی و افزایش آگاهی عمومی کمک کند که شامل موارد زیر می شود:

- تولید برنامه‌ های تلویزیونی و رادیویی برای معرفی گیاهان، چالش ‌ها و راه کارهای حفاظت

- راه‌ اندازی کمپین ‌های آگاهی ‌بخش در شبکه‌ های اجتماعی با استفاده از محتوای آموزشی و تصویری جذاب

- همکاری با رسانه‌ ها برای انتشار گزارش ‌های خبری درباره ی وضعیت تنوع گیاهی و اقدامات حفاظتی

4.     همکاری با سازمان‌ های مردم‌ نهاد

همکاری با سازمان‌ های مردم‌ نهاد فعال در زمینه ی حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی برای اجرای برنامه ‌های آموزشی و اطلاع‌ رسانی، می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی کمک کند.

5.     ایجاد مراکز آموزشی و موزه‌ های طبیعت

ایجاد مراکز آموزشی و موزه‌ های طبیعت که به معرفی تنوع گونه ‌ای گیاهان و روش‌ های حفاظت از آن‌ ها بپردازند، به افزایش آگاهی عمومی کمک خواهد کرد.

6.     استفاده از فن آوری‌ های نوین

استفاده از فن آوری‌ های نوین مانند اپلیکیشن‌ های موبایل و واقعیت مجازی برای معرفی و آموزش تنوع گیاهی، می‌تواند به افزایش دسترسی و جذابیت آموزش ‌ها منجر شود.

با اجرای این راه کار ها می‌توان آگاهی عمومی را درباره ی اهمیت و ضرورت حفاظت از تنوع گونه‌ ای گیاهان افزایش داد.

سایر راه کارها مانند توسعه ی مراکز آموزشی، موزه‌ های طبیعت و استفاده از فن آوری ‌های نوین نیز می‌توانند در افزایش آگاهی عمومی مؤثر باشند. این رویکرد های متنوع می‌توانند به طور هم زمان و منسجم اجرا شوند تا تأثیر بیشتری داشته باشند.

بازبینی: س. سیاح