همدان یکی از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است که در غرب کشور و در دامنههای کوه الوند قرار دارد. این شهر با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال، یکی از قدیمیترین شهرهای جهان محسوب میشود و به دلیل داشتن آثار تاریخی و فرهنگی فراوان، "پایتخت تاریخ و تمدن ایران" نامیده شده است. همدان از شمال به استان زنجان، از جنوب به استان لرستان، از شرق به استان مرکزی و از غرب به استان کرمانشاه محدود میشود. همدان در منطقهای کوهستانی قرار دارد و کوه الوند با ارتفاع ۳۵۸۴ متر، بلندترین قله این منطقه است. این کوهستان تأثیر زیادی بر آب و هوای همدان دارد. در اطراف همدان دشتهای حاصلخیزی وجود دارد که برای کشاورزی مناسب هستند. از جمله این دشتها میتوان به دشت همدان- بهار، دشت اسدآباد و دشت تویسرکان اشاره کرد. رودهای مهمی از جمله رود قرهچای، رود گاماسیاب و رود سیمینه رود از این استان عبور میکنند.
همدان در دوران مادها "هگمتانه" نام داشت و پایتخت آنها بود. در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز این شهر از اهمیت بالایی برخوردار بود و به عنوان یکی از پایتختهای تابستانی این سلسلهها مورد استفاده قرار میگرفت.
همدان از دیرباز مهد فرهنگ و هنر بوده است. این شهر زادگاه مشاهیر زیادی همچون ابوعلی سینا، باباطاهر، عینالقضات همدانی و میرزاده عشقی بوده است. همدان همچنین به خاطر صنایع دستی خود مانند سفالگری، قالیبافی و گلیمبافی مشهور است. از غذاهای محلی همدان میتوان به آبگوشت همدانی، کباب ترش، آش سماق و آش دوغ اشاره کرد.
در مجموع، همدان شهری با تاریخ و فرهنگ غنی است که میتواند برای گردشگران داخلی و خارجی بسیار جذاب باشد.
همدان ، جایی که تاریخ زنده میشود
ریشه نامگذاری همدان به تاریخ کهن این شهر باز میگردد و در طول زمان نامهای مختلفی به خود گرفته است. در اینجا به بررسی ریشه نامگذاری این شهر و نامهای مختلف آن میپردازیم:
هگمتانه (Hagmatāna) : این نام در دوران مادها به این شهر اطلاق میشد و به معنی "محل اجتماع" یا "شهر گردهمایی" است. هرودوت، مورخ یونانی، بنای این شهر را به دیاکو، بنیانگذار سلسله ماد نسبت میدهد. برخی معتقدند "هگمتانه" از دو بخش "هَگ" به معنی خوب و "متانه" به معنی سرزمین تشکیل شده است که در مجموع به معنی "سرزمین خوب" میباشد.
اکباتان (Ecbatana) : این نام معادل یونانی "هگمتانه" است و توسط هرودوت و دیگر نویسندگان یونانی به کار رفته است.
آمدانه (Amādāna) : در کتیبههای آشوری از همدان با نام "آمدانه" یاد شده است.
همدان: پس از حمله اعراب به ایران، نام "هگمتانه" به تدریج به "همدان" تغییر پیدا کرد. برخی معتقدند "همدان" از دو بخش "هَم" به معنی "با هم" و "دان" به معنی "جایگاه" تشکیل شده است که در مجموع به معنی "جایگاه باهم بودن" یا "محل اجتماع" است.
همدان یکی از کهنترین شهرهای جهان است که تاریخچه آن به هزاران سال پیش بازمیگردد. در اینجا به بررسی تاریخچه شکلگیری این شهر از دوران باستان تا به امروز میپردازیم:
دوران پیش از تاریخ: کاوشهای باستانشناسی در تپه هگمتانه نشان میدهد که این منطقه از هزاره سوم پیش از میلاد مسکونی بوده است. در این دوران، اقوام کاسی، لولوبی و گوتی در این منطقه زندگی میکردند.
دوران مادها (۷۲۸ - ۵۵۰ پیش از میلاد): دیاکو، بنیانگذار سلسله ماد، همدان (هگمتانه) را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد و آن را به شهری بزرگ و آباد تبدیل کرد. هرودوت، مورخ یونانی، همدان را شهری با هفت دیوار تو در تو توصیف کرده است که هر دیوار به رنگی متفاوت بود. در این دوره، همدان به مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مادها تبدیل شد.
دوران هخامنشیان (۵۵۰ - ۳۳۰ پیش از میلاد): با فتح مادها توسط کوروش بزرگ، همدان به یکی از پایتختهای هخامنشیان تبدیل شد و به عنوان پایتخت تابستانی مورد استفاده قرار میگرفت. داریوش بزرگ و خشایارشا کتیبههای گنجنامه را در نزدیکی همدان به یادگار گذاشتند.
دوران اشکانیان (۲۴۷ پیش از میلاد - ۲۲۴ میلادی) و ساسانیان (۲۲۴ - ۶۵۱ میلادی): همدان در این دوران نیز اهمیت خود را حفظ کرد و به عنوان یکی از مراکز مهم حکومتی مورد استفاده قرار میگرفت.
دوران پس از اسلام: پس از حمله اعراب به ایران، همدان به تدریج اهمیت خود را از دست داد، اما همچنان به عنوان شهری مهم در غرب ایران باقی ماند. در دوران آل بویه و سلجوقیان، همدان دوباره رونق گرفت و آثار تاریخی و فرهنگی مهمی در این شهر ساخته شد. حمله مغول در قرن سیزدهم میلادی خسارات زیادی به همدان وارد کرد.
دوران معاصر: در دوران قاجار، همدان به عنوان مرکز ایالت همدان مورد توجه قرار گرفت. در دوران پهلوی، این شهر توسعه یافت و به یکی از مراکز مهم اقتصادی و فرهنگی غرب ایران تبدیل شد. پس از انقلاب اسلامی، همدان به عنوان مرکز استان همدان انتخاب شد و همچنان به توسعه خود ادامه میدهد.
همدان شهری با تاریخچهای طولانی و پرفراز و نشیب است که در طول هزاران سال شاهد فراز و فرودهای بسیاری بوده است. این شهر در دوران مختلف تاریخی به عنوان پایتخت و مرکز حکومت مورد توجه قرار گرفته و آثار تاریخی و فرهنگی بسیاری را در خود جای داده است. امروزه همدان به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران و مرکز استان همدان، به توسعه خود ادامه میدهد و همچنان یادآور تاریخ و تمدن کهن ایران است.
همدان، شهری با تاریخ و تمدن غنی، دارای فرهنگ و سنتهای منحصربهفردی است که ریشه در تاریخ کهن این دیار دارد. در اینجا به بررسی برخی از مهمترین ویژگیهای فرهنگی و سنتهای رایج در همدان میپردازیم:
زبان و گویش: زبان اصلی مردم همدان فارسی است، اما گویش همدانی نیز در این شهر رایج است. گویش همدانی یکی از گویشهای قدیمی فارسی محسوب میشود و ریشه در زبانهای باستانی ایران دارد.
مذهب: اکثریت مردم همدان مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. همدان به "دارالمؤمنین" و "شهر دارالمجاهدین" معروف است و مردم آن به پایبندی به اصول مذهبی شهرت دارند.
آداب و رسوم: مردم همدان به سنتها و آداب و رسوم خود پایبند هستند و بسیاری از این رسوم ریشه در تاریخ کهن این شهر دارد. برخی از مهمترین آداب و رسوم همدان عبارتند از:
جشنها و اعیاد: مردم همدان اعیاد مذهبی مانند عید فطر، عید قربان و عید غدیر را با شکوه خاصی برگزار میکنند. همچنین جشنهای باستانی مانند نوروز و چهارشنبه سوری نیز در این شهر با شور و هیجان خاصی برگزار میشود.
مراسم عروسی: مراسم عروسی در همدان با آداب و رسوم خاصی برگزار میشود. از جمله این رسوم میتوان به حنابندان، شیرینیخوران و پاگشا اشاره کرد.
مراسم عزاداری: مردم همدان در ایام محرم و صفر با برگزاری مراسم عزاداری، به سوگواری امام حسین (ع) و یارانش میپردازند.
هنر و صنایع دستی: همدان از دیرباز مهد هنر و صنایع دستی بوده است. از جمله صنایع دستی معروف همدان میتوان به سفالگری، قالیبافی، گلیمبافی، منبتکاری و چرمدوزی اشاره کرد. هنر خوشنویسی نیز در همدان از جایگاه ویژهای برخوردار است و هنرمندان بزرگی در این زمینه به این شهر تعلق دارند.
موسیقی: موسیقی سنتی همدان ریشه در موسیقی باستانی ایران دارد و با سازهایی مانند تار، سهتار، کمانچه و نی نواخته میشود. از جمله نغمات و آوازهای محلی همدان میتوان به "ساقینامه" و "چمری" اشاره کرد.
غذاهای محلی: همدان دارای غذاهای محلی متنوع و لذیذی است که از جمله آنها میتوان به آبگوشت همدانی، کباب ترش، آش سماق و آش دوغ اشاره کرد.
پوشش محلی: در گذشته مردم همدان از لباسهای محلی خاصی استفاده میکردند که امروزه کمتر رایج است. اما در برخی مناطق روستایی همدان هنوز هم میتوان نمونههایی از این لباسها را مشاهده کرد.
ویژگیهای اخلاقی: مردم همدان به مهماننوازی، سادگی، صداقت و پایبندی به اصول اخلاقی شهرت دارند.
به طور کلی، فرهنگ و سنت مردم همدان ترکیبی از عناصر باستانی و اسلامی است که در طول تاریخ شکل گرفته و به عنوان بخشی از هویت این شهر محسوب میشود.
همدان به دلیل تاریخ غنی و طبیعت زیبایش، مملو از جاذبههای گردشگری و تاریخی است که میتواند برای هر سلیقهای جذاب باشد. در اینجا به معرفی برخی از مهمترین این جاذبهها میپردازیم:
آثار تاریخی:
تپه هگمتانه: بقایای شهر باستانی هگمتانه، پایتخت مادها، در این تپه قرار دارد و کاوشهای باستانشناسی همچنان در آن ادامه دارد.
گنبد علویان: این بنای تاریخی متعلق به دوره سلجوقیان با معماری زیبا و کاشیکاریهای نفیس، یکی از شاهکارهای معماری ایران است.
کتیبههای گنجنامه: این کتیبهها که به دستور داریوش و خشایارشا بر روی صخرههای کوه الوند حکاکی شدهاند، به سه زبان فارسی باستان، عیلامی و بابلی نوشته شدهاند.
برج قربان: این برج تاریخی مربوط به قرن هفتم هجری است و به عنوان آرامگاه برخی از بزرگان همدان مورد استفاده قرار گرفته است.
حمام قلعه: این حمام تاریخی مربوط به دوره قاجار است و با معماری زیبا و تزئینات کاشیکاری خود، از جاذبههای گردشگری همدان محسوب میشود.
موزه هگمتانه: در این موزه آثار باستانی کشف شده از تپه هگمتانه و دیگر مناطق همدان به نمایش گذاشته شده است.
آرامگاهها:
آرامگاه ابوعلی سینا: آرامگاه این فیلسوف و پزشک مشهور ایرانی، یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری همدان است.
آرامگاه باباطاهر: آرامگاه این شاعر و عارف نامی نیز در همدان قرار دارد و مورد توجه گردشگران است.
آرامگاه استر و مردخای: این آرامگاه مکانی مقدس برای کلیمیان است و گفته میشود که حضرت استر و عمویش مردخای در این مکان به خاک سپرده شدهاند.
جاذبههای طبیعی:
غار علیصدر: این غار آبی یکی از بزرگترین و زیباترین غارهای آبی جهان است و در نزدیکی همدان قرار دارد.
کوه الوند: این کوهستان با قلههای بلند و درههای سرسبز، مکانی مناسب برای کوهنوردی، طبیعتگردی و تفریح است.
دره عباسآباد: این دره زیبا با چشمههای آب، باغهای میوه و آبشارهای خروشان، از جاذبههای طبیعی همدان محسوب میشود.
دریاچه سد اکباتان: این دریاچه مصنوعی در نزدیکی همدان قرار دارد و مکانی مناسب برای قایقسواری، ماهیگیری و تفریح است.
گن گلها: این باغ زیبا با گلهای رنگارنگ و فضای سبز، مکانی دلنشین برای استراحت و تفریح است.
بازار سنتی همدان: این بازار با معماری سنتی و دکانهای متنوع، مکانی مناسب برای خرید سوغات و آشنایی با فرهنگ مردم همدان است.
دهکده توریستی گنجنامه: این مجموعه گردشگری با امکانات تفریحی و رفاهی مناسب، مکانی مناسب برای اقامت و تفریح گردشگران است.
همدان به دلیل قدمت تاریخی و قرارگیری در مسیر تمدنهای مختلف، تنوع قابل توجهی در سبکهای معماری را در خود جای داده است. با این حال، میتوان برخی از سبکهای برجسته و تأثیرگذار در معماری این شهر را به شرح زیر بررسی کرد:
معماری مادها: متأسفانه از معماری دوران مادها آثار زیادی باقی نمانده است، اما کاوشهای باستانشناسی در تپه هگمتانه نشان میدهد که شهر هگمتانه دارای معماری باشکوهی بوده است. هرودوت، مورخ یونانی، هگمتانه را شهری با هفت دیوار تو در تو توصیف کرده است که هر دیوار به رنگی متفاوت بود. استفاده از خشت و آجر در ساخت بناها و همچنین استفاده از عناصر تزئینی مانند کاشیکاری و گچبری از ویژگیهای معماری مادها بوده است.
معماری هخامنشیان: از دوران هخامنشیان، کتیبههای گنجنامه به عنوان نمونهای از معماری صخرهای در همدان باقی مانده است. استفاده از سنگ تراشیده شده در ساخت بناها و همچنین استفاده از ستونهای بلند و سرستونهای منحصر به فرد از ویژگیهای معماری هخامنشیان است.
معماری اسلامی: پس از ورود اسلام به ایران، سبک معماری اسلامی در همدان رواج پیدا کرد. گنبد علویان به عنوان نمونهای از معماری اسلامی در همدان، با گنبد مخروطی شکل، آجرکاریهای زیبا و کاشیکاریهای نفیس خود، از شاهکارهای معماری دوره سلجوقیان محسوب میشود. استفاده از طاق و قوس، گنبد، مناره و ایوان از ویژگیهای معماری اسلامی در همدان است. مساجد، مدارس و آرامگاهها از جمله بناهای مهمی هستند که به سبک معماری اسلامی در همدان ساخته شدهاند.
معماری معاصر: در دوران معاصر، با ورود سبکهای معماری جدید به ایران، همدان نیز تحت تأثیر این سبکها قرار گرفت. میدان امام خمینی همدان با طراحی شعاعی-ستارهای خود، نمونهای از معماری مدرن در این شهر است. استفاده از بتن، فولاد و شیشه در ساخت بناها و همچنین طراحیهای خلاقانه و نوآورانه از ویژگیهای معماری معاصر در همدان است.
معماری بومی: در کنار سبکهای معماری مختلف، همدان دارای معماری بومی منحصربهفردی نیز هست. خانههای سنتی همدان با حیاط مرکزی، ایوان، بادگیر و استفاده از مصالح بومی مانند خشت و چوب، با آب و هوای کوهستانی این منطقه سازگار هستند.
همدان به عنوان شهری با تاریخ و فرهنگ غنی، گنجینهای از سبکهای معماری مختلف است. از معماری باستانی مادها و هخامنشیان گرفته تا معماری اسلامی و معاصر، همگی در این شهر به چشم میخورد و هر کدام به نوبه خود به زیبایی و غنای معماری این شهر افزوده است.
برای سفر به همدان، میتوانید از راههای هوایی، زمینی و ریلی استفاده کنید. در اینجا به بررسی هر یک از این راهها میپردازیم:
راه هوایی: فرودگاه همدان (HDM) در ۱۵ کیلومتری شمال شهر همدان قرار دارد. در حال حاضر، پروازهای داخلی از تهران و مشهد به همدان انجام میشود. همچنین، در فصول پر گردشگر، پروازهای فصلی از سایر شهرهای ایران نیز به همدان برقرار میشود.
راه زمینی: همدان از طریق جادههای اصلی به شهرهای مختلف ایران متصل است. از تهران میتوانید از طریق آزادراه تهران - ساوه - همدان به این شهر سفر کنید. فاصله تهران تا همدان حدود ۳۴۰ کیلومتر است و حدود ۴ ساعت طول میکشد. از سایر شهرهای ایران نیز میتوانید از طریق جادههای اصلی به همدان دسترسی پیدا کنید. برای سفر زمینی میتوانید از خودرو شخصی، اتوبوس یا تاکسی استفاده کنید. ترمینال مسافربری همدان در مرکز شهر قرار دارد و به شهرهای مختلف ایران سرویس دهی میکند.
راه ریلی: ایستگاه راه آهن همدان در حال حاضر فعال نیست. اما خط آهن تهران - همدان در حال ساخت است و پیش بینی میشود که در آینده نزدیک به بهره برداری برسد. با راه اندازی این خط آهن، امکان سفر ریلی از تهران و سایر شهرهای ایران به همدان فراهم خواهد شد.
زندگی در همدان، مانند هر شهر دیگری، مزایا و معایبی دارد. در اینجا به بررسی جوانب مختلف زندگی در این شهر میپردازیم:
مزایا:
آب و هوای مطبوع: همدان به دلیل قرارگیری در ارتفاعات، دارای آب و هوای خنک و کوهستانی است که برای بسیاری از افراد مطلوب است.
هزینه زندگی مناسب: هزینه زندگی در همدان نسبت به شهرهای بزرگ مانند تهران و اصفهان پایینتر است.
آلودگی کم: همدان نسبت به شهرهای بزرگ، آلودگی هوا و صوتی کمتری دارد.
امنیت بالا: همدان شهری امن و آرام است و میزان جرم و جنایت در آن پایین است.
مردم خونگرم و مهماننواز: مردم همدان به خونگرمی و مهماننوازی شهرت دارند.
تاریخ و فرهنگ غنی: همدان شهری با تاریخ و فرهنگ غنی است و آثار تاریخی و فرهنگی بسیاری را در خود جای داده است.
طبیعت زیبا: همدان در دامنه کوه الوند قرار دارد و دارای طبیعت زیبا و کوهستانی است.
مراکز آموزشی و پزشکی مناسب: همدان دارای دانشگاهها، مدارس و مراکز پزشکی مناسبی است.
معایب:
بازار کار محدود: بازار کار در همدان نسبت به شهرهای بزرگ محدودتر است و یافتن شغل مناسب ممکن است دشوار باشد.
امکانات تفریحی و رفاهی محدود: امکانات تفریحی و رفاهی در همدان نسبت به شهرهای بزرگ محدودتر است.
آب و هوای سرد در زمستان: همدان در زمستان آب و هوای سرد و برفی دارد که ممکن است برای برخی افراد نامطلوب باشد.
ترافیک: اگرچه ترافیک در همدان به شدت شهرهای بزرگ نیست، اما در برخی از مناطق و ساعات روز ممکن است با ترافیک روبرو شوید.
فاصله از پایتخت: همدان در فاصله نسبتا زیادی از تهران قرار دارد که ممکن است برای برخی افراد یک عیب محسوب شود.
در نهایت، تصمیم گیری در مورد زندگی در همدان به اولویتها و شرایط شما بستگی دارد. اگر به دنبال شهری با آب و هوای خوب، هزینه زندگی مناسب، امنیت بالا و مردم خونگرم هستید، همدان میتواند گزینه مناسبی برای شما باشد. امیدوارم مطالب مفید واقع بشه، سپاس شیش دنگ را انتخاب کردید.
تنظیم کننده: ندا صفاری نیا