خمیرۀ ابریشم چیست؟ چه کاربردهایی دارد؟ khamira abresham

خمیرۀ ابریشم

خمیره یک شکل دارویی نیمه جامد است که به علت استفاده از عصاره غلیظ شده فرم لطیف و کم حجمی به شمار می رود. از این رو نسبت به فرم دارویی شربت و جوشانده که در اکثر نسخ های طب سنتی تجویز میشود مزیت هایی دارد از قبیل:

✔️ کاهش میزان مصرف دارو؛ 1 قاشق چایخوری یا مرباخوری به جای 1 تا 3 قاشق غذاخوری شربت و یک لیوان جوشانده.

✔️ به علت مصرف طولانی مدت دارو و نیاز به میزان مصرف کمتر آن، هزینه درمان به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.

✔️ پذیرش بیشتر دارو برای افرادی که شیرینی زیاد شربت را نمی پسندند یا محدویت مصرف شکر دارند.

✔️ فرم تغلیظ شده موجب عدم فساد دارو می شود. 

خمیره ی ابریشم ترکیبی از داروسازی سنتی است که کاربرد متعددی از جمله مفرح، آرامش بخش، مقوی قلب، حافظه و قوای جنسی، برطرف کننده ضعف عمومی بدن و درمان تپش قلب و اضطراب دارد. (1و2)

با توجه به اثرات ذکر شده در متون طب سنتی و نیز اثرات فارماکولوژیکی ابریشم، این دارو به شکل تغلیظ شده برای افرادی که دچار ضعف عمومی هستند و یا دوران نقاهت را سپری می کنند، گزینه مناسبی به شمار می رود                                                                                       

جزء اصلی این خمیره ابریشم است که به صورت عصاره غلیظ شده در ساخت دارو به کار می رود. علاوه بر آن عصاره گیاهان گل گاوزبان و بادرنجبویه و نیز ورق طلا، ورق نقره، عنبر اشهب، مصطکی و مروارید در ترکیب دارو موجود است. (1و2)

وزن فرآورده 100 گرم است.

دارو در دوران بارداری ممنوعیت مصرف دارد و بهتر است در جای خشک و خنک نگهداری شود.

مکانیسم اثر دارو

در متون طب سنتی ابریشم به عنوان شادی بخش (مفرح)، تقویت کننده (مقوی) اعضای حیاتی بدن و نیز حافظه و قوای جنسی، گشاینده انسدادها (مفتح سدد)، نيكو گرداننده رنگ رخسار و جهت درمان بیماریهای چشم، تپش قلب، ضعف ریه و معده معرفی شده است. (3)

امروزه ثابت گردیده است، قسمت اعظم ترکیب پیله ابریشم پروتئین های فیبرون و سریسین است، علاوه بر آن متابولیت های ثانویه که مهم ترین آنها فلاونوئیدها هستند، موم، پیگمانها و کربوهیدارتها در ترکیب ابریشم وجود دارند. (4)

آثار فارماکولوژی گسترده ای از ابریشم در مقالات منتشر شده است از جمله اثرات آن : آنتی اکسیدانی، ضد سرطان، قلبی عروقی مانند مهار آسیب به قلب و بهبود ترمیم و ظرفیت آنتی اکسیدانی آن، کاهش چربی و قند خون، تقویت عملکرد دستگاه عصبی مرکزی و  دستگاه گوارش، بهبود سلامت پوست و ترمیم زخم. (4)

از جمله فعالیتهای مهم ابریشم در مقالات اثرات آنتی اکسیدانی و آنتی تومور (ضد سرطان) این ماده است که در مطالعات آنزیمی به شکل فعالیت بارز علیه هیدروکسیل سوپراکسید و رادیکالهای آزاد، فعالیت آنتی اکسیدانی قوی بر روی پراکسیداسیون لینولنیک اسید، کاهش شدید قدرت شلاته کنندگی یون آهن و از لحاظ آنتی تومور بودن کاهش احتمال کارسینوما و آدنومای کولون و کاهش ایجاد تومور پوستی در مطالعات حیوانی و سلولی ثبت شده است. (4)

اثرات ضد چربی پیله ابریشم در مقالات متعدد حیوانی و سلولی مورد بررسی قرار گرفته است و ثابت گردیده که عصاره و یا پروتئین های خالص شده از آن بر روی کاهش وزن و چربی بدن، کاهش تری گلیسرید و آنزیمهای لیپوژنیک، افزایش چربی مدفوع، منع لیپوژنز و کاهش جذب کلسترول توسط سلول مؤثر است. اثرات کاهش قند خون ابریشم نیز از طریق افزایش متابولیسم گلوکز و لیپید، افزایش مصرف گلوکز و ذخیره گلیکوژن، افزایش آنتی اکسیدان و نیز میزان و ظرفیت انسولین ثبت گردیده است. (4)

تأثیرات ابریشم بر روی سیستم مغز و اعصاب از اثرات روانی تا بهبود عملکرد اعصاب گسترده است. در مطالعه ای بالینی که اثر شربت تهیه شده از عصاره آبی ابریشم بر روی بیماران صورت گرفت، کاهش معنادار میانگین شاخص اضطراب و افسردگی در هفته های 6 و 12 در مقایسه با گروه کنترل مشاهده شد. (5) در آزمایش بالینی دیگر پروتئین فیبرون استخراج شده از پیله سبب افزایش معنی دار شاخص حافظه، یادگیری، تعداد کلماتی که به خاطر می آوردند و بهبود کیفیت فرایند مکان یابی یا فراخواندن اطلاعات ذخیر شده در حافظه در افراد بالای 55 سال مورد آزمایش گردید. (6) نانوذرات ابریشم بر روی مدل آسیب ترومایی باعث کاهش آسیب مغزی و ریکاوری عملکرد نورولوژیک (7) و بر روی مدل آسیب ترومایی در موش ها سبب بهبود پارامترهای مربوط به بیماری پارکینسون شد. (8)

از لحاظ فعالیت پوستی، پانسمان با ابریشم طبیعی در بیمارانی با زخم سوختگی بیش از %10 سطحِ پوست بدن در مقایسه با بیمارانی که با مِش نایلونی و کلاژن درمان شدند، سبب کاهش نیاز به جراحی بیشتر، بهبود اثر زخم، رضایت بالینی بیماران از نتایج و ترمیم سریعتر ضایعه شد. (9) در مطالعات دیگری اثراتی مانند درمان کامل زخمها، کاهش تعداد کلونی باکتری ها بدون ایجاد عفونت، افزایش سرعت بهبود زخم، افزایش فعالیت آنتی باکتریال، روشن شدن رنگ زخم که بسیار شبیه به رنگ پوست آن ناحیه هست، نرمی بافت اسکار، کاهش شاخص هایپرپلاژی اسکار )جای زخم(، کاهش سریع سایز زخم و التهاب آن، بازسازی مناسب اپیدرم از کاربرد موضعی ابریشم و پروتئین های خالص شده آن گزارش شده است. (4)

گردآورنده: دکتر مینا نیرومند

منابع

1-‌ عقیلی‌علوی‌شیرازی محمدحسین، به تصحیح شمس‌اردکانی محمدرضا، رحیمی روجا، فرجادمند فاطمه. مخزن الادویه. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، سبز آرنگ، تهران. 1390.

2- ناظم‌جهان محمداعظم، تفقد رشید. قرابادین اعظم و اکمل. المعی، تهران. 1393

3-‌ عقیلی‌علوی‌شیرازی محمدحسین، تفقد رشید. قرابادین کبیر. المعی، تهران. 1397

4-Biganeh H, Kabiri M , Zeynalpourfattahi Y, Costa Brancalh~ao RM, Karimi M, Shams Ardekani MR, Rahimi R. Bombyx mori cocoon as a promising pharmacological agent: A review of ethnopharmacology, chemistry, and biological activities. Heliyon 8 (2022) e10496

5-Zeinalpour Y, et al., Effect of medicinal syrup made from silkworm cocoon on mixed anxiety-depression disorder: a triple-blind randomized clinical trial, Iran. Red Crescent Med. J. 23 (12) (2021).

6- Kang Y.K, et al. Effect of a fibroin enzymatic hydrolysate on memory improvement: a placebo-controlled, double-blind study, Nutrients 10 (2) (2018).

7- Moisenovich M.M, et al., Effect of silk fibroin on neuroregeneration after traumatic brain injury, Neurochem. Res. 44 (10) (2019) 2261–2272.

8-Kim T, et al. Tyrosine-fortified silk amino acids improve physical function of Parkinson's disease rats, Food Sci. Biotechnol. 20 (2011) 79–84.

9- Schiefer J.L, et al. Feasibility of pure silk for the treatment of large superficial burn wounds covering over 10% of the total body surface, J. Burn Care Res. 41 (1) (2020) 131–140.