دلالی (حق العمل کاری) یا کارگزاری، چالش‌ها و راه‌حل‌ها

دلالی به معنای واسطه‌گری در معاملات بین دو یا چند نفر است. دلال به کسی گفته می‌شود که به منظور خرید یا فروش کالا، خدمات یا املاک بین دو یا چند طرف معامله مذاکره می‌کند و در ازای این کار، حق‌الزحمه دریافت می‌کند.

بند ۳ ماده ۲ قانون تجارت، حرفه‌ای تجاری تلقی می‌شود. به همین دلیل، دلال تاجر محسوب شده و باید از مقررات مربوط به بازرگانان پیروی کند، حتی اگر معامله‌ای که واسطه آن می‌شود تجاری نباشد.

ماده ۳۳۵ قانون تجارت، دلال را نوعی وکیل می‌داند و می‌گوید: "اصولاً قرارداد دلالی تابع مقررات راجع به وکالت است."

بنابراین، برای تعیین شرایط قرارداد دلالی، می‌توان از مقررات وکالت در قانون مدنی و قواعد عمومی قراردادها (ماده ۱۹۰ قانون مدنی) استفاده کرد.

 

وظایف دلال

-         معرفی و نزدیک کردن طرفین معامله

دلال با یافتن خریداران و فروشندگان بالقوه و برقراری ارتباط بین آن ها، زمینه انجام معامله را فراهم می‌کند.

-         تبادل اطلاعات

دلال اطلاعات مربوط به معامله مانند قیمت، شرایط و ویژگی‌های کالا یا خدمات را به طرفین ارائه می‌دهد.

-         مذاکره

دلال می‌تواند به طرفین معامله در مذاکره و رسیدن به توافق کمک کند.

-         تنظیم سند معامله

دلال ممکن است در تنظیم سند معامله نیز به طرفین کمک کند، اما وظیفه اصلی او صرفاً انجام مذاکرات و فراهم آوردن زمینه توافق است.

 

تفاوت دلال با مشاور

-         نقش

دلال نقشی واسطه‌ای دارد و در معامله دخالتی مستقیم نمی‌کند، در حالی که مشاور نقشی فعال‌تر دارد و به طرفین معامله در تصمیم‌گیری و انجام معامله به بهترین نحو کمک می‌کند.

-         مسئولیت

دلال مسئولیتی در قبال انجام تعهدات طرفین معامله یا دریافت و پرداخت موضوع تعهد ندارد، در حالی که مشاور ممکن است در قبال عملکرد خود در قبال موکل خود مسئول باشد.

 

انواع دلالی

·         دلالی املاک

دلالان املاک به خریداران و فروشندگان املاک مسکونی، تجاری و زمین کمک می‌کنند تا معاملات خود را به انجام برسانند.

·         دلالی خودرو

دلالان خودرو به خریداران و فروشندگان خودرو کمک می‌کنند تا معاملات خود را به انجام برسانند.

·         دلالی سهام

دلالان سهام به خریداران و فروشندگان سهام در بازار بورس اوراق بهادار کمک می‌کنند.

·         دلالی بیمه

دلالان بیمه به افراد برای انتخاب و خرید بیمه‌نامه‌های مختلف مانند بیمه عمر، بیمه خودرو و بیمه مسکن کمک می‌کنند.

·         دلالی ازدواج

دلالان ازدواج به افراد برای پیدا کردن همسر مناسب کمک می‌کنند.

 

 

مهارت‌های لازم برای دلالی

·         مهارت‌های ارتباطی

دلال باید بتواند به طور موثر با طرفین معامله ارتباط برقرار کند و نیازها و خواسته‌های آن ها را به درستی درک کند.

·         مهارت‌های مذاکره

دلال باید بتواند به طور ماهرانه بین طرفین معامله مذاکره کند و آن ها را به توافق برساند.

·         مهارت‌های حل مسئله

دلال باید بتواند در صورت بروز مشکل در معامله، راه‌حل‌های مناسب ارائه دهد.

·         دانش تخصصی

دلال باید در زمینه فعالیت خود دانش تخصصی داشته باشد تا بتواند به طرفین معامله مشاوره دهد.

·         صداقت و امانتداری

دلال باید در معاملات خود صادق و امانتدار باشد و به نفع هیچ یک از طرفین معامله عمل نکند.

 

مزایای دلالی

·         کسب درآمد

دلالی می‌تواند شغل پردرآمدی باشد، به خصوص اگر دلال در زمینه فعالیت خود تخصص و تجربه داشته باشد.

·         استقلال

دلالان معمولاً به صورت مستقل کار می‌کنند و خودشان ساعات کاری و نحوه فعالیت خود را تعیین می‌کنند.

·         تنوع شغلی

دلالی در زمینه‌های مختلفی مانند املاک، خودرو، سهام، بیمه و ازدواج انجام می‌شود و دلالان می‌توانند در زمینه‌های مختلف فعالیت کنند.

 

معایب دلالی

·         عدم ثبات شغلی

درآمد دلالان به تعداد معاملات انجام شده بستگی دارد و ممکن است در برخی از ماه‌ها درآمد کافی نداشته باشند.

·         استرس (تنش)

دلالی شغلی پراسترس است و دلالان باید دائماً در حال مذاکره و حل مشکلات بین طرفین معامله باشند.

·         رقابت

در بازار دلالی رقابت زیادی وجود دارد و دلالان باید برای جذب مشتریان و انجام معاملات بیشتر تلاش کنند.

 

نکات مهم در مورد قوانین مربوط به دلالی

·         تعهدات دلال

دلال موظف است با حسن نیت و به نفع هر دو طرف معامله عمل کند.

·         مسئولیت دلال

دلال در قبال صحت و درستی اطلاعاتی که به طرفین معامله ارائه می‌دهد، مسئول است.

·         حق‌الزحمه دلال

حق‌الزحمه دلال در صورت انجام معامله به او تعلق می‌گیرد و معمولاً به صورت درصدی از ارزش معامله محاسبه می‌شود.

·         فسخ قرارداد دلالی

هر یک از طرفین می‌توانند در هر زمان قرارداد دلالی را فسخ کنند.

 

 

چند نمونه از قوانین مربوط به دلالی

·         ماده ۳۳۶ قانون تجارت

"دلال در مقابل هر یک از متعاملین به واسطه عمل خود مسئول می‌باشد."

·         ماده ۳۳۷ قانون تجارت

"دلال حق ندارد که از هر یک از متعاملین به عنوان حق‌الزحمه، بیش از مبلغی که بین آن ها مقرر شده یا عرف محل اقتضاء می‌کند دریافت نماید."

·         ماده ۳۳۸ قانون تجارت

"دلال حق ندارد که به هیچ یک از متعاملین به ضرر طرف دیگر معامله، معامله‌ای پیشنهاد یا قبول نماید."

·         ماده ۳۳۹ قانون تجارت

"دلال حق ندارد که بدون رضایت هر یک از متعاملین، معامله را به نفع خود یا به نفع شخص ثالثی منعقد نماید."

با توجه به اینکه دلالی نوعی حرفه تجاری و در عین حال نوعی وکالت محسوب می‌شود، برای تعیین شرایط و تعهدات دلال باید به دو دسته از مقررات توجه کرد:

1.      مقررات مربوط به بازرگانان

این مقررات در قانون تجارت و سایر قوانین مربوط به فعالیت‌های تجاری مانند قانون نظام صنفی بیان شده‌اند.

2.      مقررات مربوط به وکالت

این مقررات در قانون مدنی و سایر قوانین مربوط به روابط موکل و وکیل بیان شده‌اند.

نکات مهم برای دلالان

• دلالان باید از قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت خود آگاه باشند و به آن ها عمل کنند.

• دلالان باید در انجام وظایف خود دقت و امانت‌داری داشته باشند و منافع طرفین معامله را به طور یکسان در نظر بگیرند.

• دلالان باید از انجام هرگونه اقدامی که به ضرر طرفین معامله باشد، خودداری کنند.

• دلالان باید در صورت بروز اختلاف بین طرفین معامله، تلاش کنند تا آن را به طور مسالمت‌آمیز حل و فصل کنند.

 

دلالی در ایران، شغلی پرچالش با ابعاد مختلف اقتصادی، قانونی و اجتماعی است. در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، قوانین و مقرراتی برای ساماندهی فعالیت دلالان و حفظ حقوق مصرف‌کنندگان وجود دارد، در ایران این موضوع به طور کامل ساماندهی نشده و با چالش‌های متعددی روبرو است.

 

عدم وجود قانون جامع برای دلالی

یکی از مهم‌ترین چالش‌های دلالی در ایران، فقدان قانون جامع و مدون در این زمینه است. در حال حاضر، فقط در مورد برخی از انواع دلالی مانند دلالی املاک و خودرو، قوانین و مقررات محدودی وجود دارد. این امر باعث می‌شود که دلالان در بسیاری از موارد بدون هیچ نظارتی فعالیت کنند و از حقوق مصرف‌کنندگان به طور کامل صیانت (حفاظت) نشود.

 

نوسان قیمت و سودهای کلان

یکی از پیامدهای فقدان قانون جامع برای دلالی، نوسان قیمت و سودهای کلان در برخی از بازارها است. دلالان می‌توانند با تبانی با یکدیگر یا احتکار کالا، قیمت‌ها را به طور مصنوعی افزایش داده و از این طریق سودهای کلانی به دست آورند. این موضوع به ضرر مصرف‌کنندگان تمام می‌شود و قدرت خرید آن ها را کاهش می‌دهد.

 

فقدان نظارت و برخورد با تخلفات

در حال حاضر، نظارت کافی بر فعالیت دلالان در ایران وجود ندارد. این امر باعث می‌شود که دلالان به راحتی تخلفاتی مانند احتکار، تبانی و گران فروشی انجام دهند و با وجود ضرر رساندن به مصرف‌کنندگان، با هیچ گونه برخوردی مواجه نشوند.

 

 

راهکارهای پیشنهادی

برای ساماندهی فعالیت دلالان در ایران و رفع چالش‌های موجود، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

·         تصویب قانون جامع دلالی

تدوین و تصویب قانون جامع دلالی که وظایف، تعهدات و حقوق دلالان را به طور شفاف مشخص کند و سازوکاری برای نظارت بر فعالیت آن ها و برخورد با تخلفات نیز ایجاد کند.

·         ایجاد نهاد نظارتی

ایجاد یک نهاد نظارتی مانند پلیس بازار برای رصد فعالیت دلالان، بررسی خرید و فروش و سود آن ها و برخورد با متخلفان.

·         افزایش آگاهی عمومی

آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد حقوق خود در هنگام معامله با دلالان و نحوه تشخیص و گزارش تخلفات.

·         حمایت از مصرف‌کنندگان

تقویت تشکل‌های صنفی مصرف‌کنندگان و ایجاد سازوکارهایی برای حمایت از آن ها در برابر تخلفات دلالان.

ساماندهی فعالیت دلالان در ایران، گامی مهم در جهت ایجاد بازاری شفاف، رقابتی و عادلانه است که در آن حقوق مصرف‌کنندگان به طور کامل صیانت شود. با انجام اقدامات لازم، می‌توان از نوسان قیمت‌ها، سودهای کلان و تخلفات دلالان جلوگیری کرد و به نفع اقتصاد و رفاه مردم عمل نمود.

 

قانون دلالان و چالش‌های صدور پروانه

قانون راجع به دلالان مصوب 1317، تصدی به هر نوع دلالی را به داشتن پروانه منوط (وابسته) کرده است. با این حال، این قانون در مورد تبعات (عاقبت) عدم دریافت پروانه دلالی سکوت کرده و مشخص نکرده که آیا دلالی بدون پروانه باطل است یا دلال مستحق اجرت نیست.

این سکوت قانونی، چالش‌هایی را در دادگاه‌ها به وجود آورده است. در برخی از موارد، محاکم دلالان بدون پروانه را مستحق اجرت دانسته‌اند، در حالی که در برخی دیگر، دلالی آن ها را باطل اعلام کرده‌اند.

 

دلایل سکوت قانون

دلایل مختلفی برای سکوت قانون در مورد تبعات عدم دریافت پروانه دلالی می‌توان در نظر گرفت که در ادامه به آن می پردازیم:

·         عدم پیش‌بینی همه موارد

قانون گذار در زمان تصویب قانون، ممکن است همه جوانب و تبعات عدم دریافت پروانه دلالی را پیش‌بینی نکرده باشد.

·         اختلاف نظر در مورد ماهیت دلالی

برخی معتقدند که دلالی صرفاً یک واسطه‌گری است و مشمول مقررات مربوط به اصناف نیست. در این صورت، عدم دریافت پروانه دلالی نباید به بطلان (باطل شدن) دلالی یا عدم استحقاق دلال برای اجرت منجر شود.

·         تمرکز بر سایر موارد

قانون گذار ممکن است در زمان تصویب قانون، تمرکز خود را بر سایر موارد مانند شرایط صدور پروانه و وظایف دلالان گذاشته باشد و به تبعات عدم دریافت پروانه دلالی توجه کافی نکرده باشد.

 

راه کارهای پیشنهادی

برای رفع چالش‌های ناشی از سکوت قانون در مورد تبعات عدم دریافت پروانه دلالی، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

·         اصلاح قانون

اصلاح قانون راجع به دلالان و مشخص کردن صریح تبعات عدم دریافت پروانه دلالی.

·         صدور بخشنامه

صدور بخشنامه توسط مراجع ذیصلاح (شایسته کار) مانند وزارت امور اقتصادی و دارایی و اداره کل ثبت اسناد و املاک در مورد تبعات عدم دریافت پروانه دلالی.

·         رویه قضایی واحد

ایجاد رویه قضایی واحد در محاکم مختلف در مورد تبعات عدم دریافت پروانه دلالی.

تا زمانی که این چالش‌ها حل نشوند، وضعیت دلالان بدون پروانه همچنان نامشخص خواهد بود و ممکن است در دادگاه‌ها با احکام متفاوتی روبرو شوند.

 

 

دلالی: وکالتی با شرایط خاص

دلالی نوعی وکالت محسوب می‌شود و از نظر حقوقی، عقدی جایز است. به این معنی که هر دو طرف، یعنی دلال و آمر (کسی که دلال را به کار می‌گیرد) در هر زمان می‌توانند قرارداد دلالی را فسخ کنند.

 

دلالی انحصاری

در برخی موارد، ممکن است در قرارداد دلالی، طرفین حق فسخ خود را از بین ببرند. این نوع دلالی، "دلالی انحصاری" نامیده می‌شود. در دلالی انحصاری، دلال به طور انحصاری مسئول انجام معامله مورد نظر آمر می‌شود و آمر نیز موظف است در طول مدت قرارداد، فقط با آن دلال خاص کار کند.

 

فسخ قرارداد در دلالی انحصاری

با وجود انحصاری بودن، در دلالی انحصاری نیز، آمر همچنان حق فسخ قرارداد را دارد. این حق در صورتی به آمر تعلق می‌گیرد که دلال از تعهدات و وظایف خود شانه خالی کند. به عنوان مثال، اگر دلال معامله را به طور کامل انجام ندهد یا در انجام آن کوتاهی کند یا با سوء نیت عمل نماید، آمر می‌تواند قرارداد را فسخ کند.

 

نکات مهم

·         در صورت فسخ قرارداد دلالی، دلال مستحق دریافت دستمزد نخواهد بود، مگر این که در قرارداد شرایطی برای پرداخت دستمزد در صورت فسخ پیش‌بینی شده باشد.

·         اگر دلال در انجام تعهدات خود کوتاهی کند، علاوه بر حق فسخ قرارداد، آمر می‌تواند به دلال خسارت نیز مطالبه کند.

·         برای جلوگیری از بروز اختلافات، توصیه می‌شود که قرارداد دلالی به طور کتبی تنظیم شده و در آن تمام شرایط و تعهدات طرفین به طور شفاف ذکر شود.

 

دلالی: واسطه‌ای برای معاملات، اجباری یا اختیاری؟

درست است که مراجعه به دلال برای انجام معاملات در بسیاری از موارد اجباری نیست. با این حال، دلالی می‌تواند مزایای متعددی برای طرفین معامله به ارمغان آورد و به همین دلیل، بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند از خدمات دلالان استفاده کنند.

 

مزایای استفاده از دلال

·         یافتن طرف معامله مناسب

دلالان می‌توانند به شما در یافتن طرف معامله مناسب برای معامله مورد نظرتان کمک کنند. آن ها به شبکه گسترده‌ای از مشتریان و خریداران بالقوه دسترسی دارند و می‌توانند با توجه به نیازها و خواسته‌های شما، بهترین گزینه را به شما معرفی نمایند.

·         صرفه جویی در وقت و هزینه

استفاده از دلال می‌تواند به شما در صرفه جویی در وقت و هزینه کمک کند. دلالان می‌توانند بسیاری از مراحل معامله، مانند جستجوی خریداران یا فروشندگان، مذاکره و تنظیم قرارداد را به عهده بگیرند و شما را از انجام این کارها معاف کنند.

·         اطلاع از بازار

دلالان از وضعیت بازار و قیمت‌ها به خوبی آگاه هستند و می‌توانند به شما در تعیین قیمت مناسب برای معامله تان کمک کنند.

·         انجام مذاکرات

دلالان می‌توانند به نمایندگی از شما در مذاکره با طرف مقابل معامله شرکت کنند و به شما در رسیدن به بهترین توافق ممکن کمک کنند.

·         کاهش ریسک (خطر پذیری)

دلالان می‌توانند به شما در کاهش ریسک معامله کمک کنند. آن ها با تجربه و تخصص خود می‌توانند از بروز مشکلات و کلاهبرداری‌ها جلوگیری کنند.

 

 

دلالی در بازار بورس

در مورد معاملات سهام در بازار بورس، مراجعه به دلال اجباری است زیرا برای انجام معاملات در بورس، باید از طریق کارگزاری‌ها و معامله‌گران مجاز اقدام کرد. این کارگزاری‌ها و معامله‌گران در واقع نقش دلال را در معاملات بورس ایفا می‌کنند.

 

انتخاب دلال مناسب

اگر قصد دارید از خدمات دلال استفاده کنید، مهم است که دلال مناسب را انتخاب کنید. یک دلال خوب باید دارای تجربه، تخصص و دانش کافی در زمینه فعالیت خود باشد. وی باید فردی صادق، امانتدار و قابل اعتماد نیز باشد.

در نهایت، انتخاب این که از دلال استفاده کنید یا نه، به شما بستگی دارد. با در نظر گرفتن مزایا و معایب استفاده از دلال، می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا این کار برای شما مناسب است یا خیر.

 

بازبینی: س. سیاح