فن آوری سبز در صنایع شیمیایی و پتروشیمی

ایران در تلاش است تا با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ های تولید و توسعه ی فن آوری ‌های نوین، طیف وسیع‌ تری از محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی را به بازارهای جهانی عرضه کند. این کشور در سال ‌های اخیر تلاش‌ های متعددی را برای توسعه ی فن آوری ‌های نوین در صنعت شیمیایی و پتروشیمی انجام داده است.

صنایع اصلی ایران شامل موارد زیر هستند:

 

1.      نفت و گاز

   - ایران یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت و گاز در جهان است.

   - صنعت نفت و گاز بخش عمده ‌ای از اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد.

   - پالایشگاه‌ ها، پتروشیمی ‌ها و صنایع وابسته به این حوزه فعالیت دارند.

 

2.      خودروسازی

   - ایران یکی از قطب ‌های خودروسازی در خاورمیانه است.

   - شرکت ‌های بزرگی مانند ایران خودرو و سایپا در این زمینه فعالیت دارند.

   - صنعت قطعه ‌سازی خودرو نیز در ایران توسعه یافته است.

 

3.     فلزهای اساسی

   - ذوب آهن، فولاد و مس از جمله محصولات فلزی مهم در ایران هستند.

   - معادن غنی سنگ آهن و مس در ایران وجود دارد.

   - صنایع متالورژی و ریخته‌گری در این بخش فعالیت می‌ کنند.

 

4.     شیمیایی و پتروشیمی

   - تولید محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی از جمله صنایع بزرگ ایران محسوب می شود.

   - مجتمع ‌های پتروشیمی در مناطق مختلف ایران فعالیت دارند.

   - محصولات شیمیایی و پلیمری، صادراتی مهمی برای ایران می باشند.

 

5.     غذایی و کشاورزی

   - ایران از تولیدکنندگان بزرگ محصولات کشاورزی و غذایی در منطقه است.

   - فرآوری و بسته‌ بندی محصولات کشاورزی از جمله فعالیت ‌های این صنعت است.

   - صادرات محصولات کشاورزی و غذایی ایران در سال ‌های اخیر رشد داشته است.

 

موارد بیان شده، صنایع اصلی ایران را تشکیل داده و نقش مهمی در اقتصاد کشور را ایفا می‌کنند. محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی ایران عمدتاً به کشورهای زیر صادر می‌شوند:

 

1.      کشورهای همسایه و منطقه ی خاورمیانه

   - عراق

   - امارات متحده عربی

   - پاکستان

   - افغانستان

   - ترکیه

 

2.      کشورهای آسیایی

   - چین

   - هند

   - کره جنوبی

   - ژاپن

 

3.     کشورهای اروپایی

   - ایتالیا

   - اسپانیا

   - ترکیه

   - آلمان

 

4.     کشورهای آفریقایی

   - مصر

   - آفریقای جنوبی

 

محصولات اصلی صادراتی در این زمینه شامل محصولات پتروشیمیایی مانند پلی‌اتیلن، پروپیلن، متانول، اوره، آمونیاک و محصولات شیمیایی مانند متیل‌ تری ‌بوتیل ‌اتر (MTBE) هستند. ایران در تلاش است تا با توسعه ی زیرساخت ‌های صادراتی و توافق‌ های تجاری، دامنه بازارهای صادراتی خود را گسترش دهد. علاوه بر پلی‌اتیلن و پروپیلن، محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی دیگری که ایران به طور عمده صادر می‌کند شامل موارد زیر می شوند:

 

1.      محصولات پایه پتروشیمی

   - متانول

   - اوره

   - آمونیاک

   - بوتادین

   - استایرن

 

2.      محصولات میانی پتروشیمی

   - مواد شیمیایی حلال مانند متیل ‌تری ‌بوتیل ‌اتر (MTBE)

   - رزین‌ های ترموپلاستیک مانند پلی ‌پروپیلن و پلی ‌وینیل‌ کلراید (PVC)

   - الیاف مصنوعی مانند پلی ‌استر

 

3.     محصولات شیمیایی غیر پتروشیمیایی

   - کودهای شیمیایی مانند اوره

   - مواد شوینده و پاک‌ کننده

   - برخی مواد اولیه دارویی

 

 

ایران همچنین در تلاش است تا با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ های تولید و توسعه ی فن آوری ‌های نوین، طیف وسیع‌ تری از محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی را به بازارهای جهانی عرضه کند. این کشور در سال ‌های اخیر تلاش‌ های متعددی را برای توسعه ی فن آوری ‌های نوین در صنعت شیمیایی و پتروشیمی انجام داده است از جمله:

 

1.      سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D)

   - تأسیس مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی برای توسعه ی فن آوری ‌های نوین

   - حمایت از پروژه‌ های تحقیقاتی در زمینه‌ های پیشرفته پتروشیمی و شیمی

 

2.      توسعه ی زیرساخت ‌های مدرن تولید

   - ساخت واحدهای تولیدی جدید مجهز به فن آوری‌ های پیشرفته

   - ارتقاء و بهینه‌ سازی واحد های موجود با استفاده از فن آوری ‌های نوین

 

3.     ایجاد همکاری‌ های بین‌المللی

   - انعقاد قرارداد های همکاری با شرکت‌ های خارجی پیشرو در زمینه های فن آورانه

   - جذب سرمایه‌گذاری و انتقال دانش فنی از شرکای بین‌ المللی

 

4.     توسعه ی فن آوری‌ های نوظهور

   - به کارگیری فن آوری ‌های پیشرفته مانند کاتالیزور ها (کنش یار)، فرآیند های بیوتکنولوژیکی و فن آوری‌ های سبز

   - سرمایه‌گذاری در فن آوری‌ های نوظهور مانند نانوتکنولوژی و زیست ‌پالایی (پاک سازی زیستی)

 

این تلاش ‌ها با هدف افزایش بهره‌ وری، ارتقاء کیفیت محصولات و توسعه ی طیف محصولات جدید در صنعت شیمیایی و پتروشیمی ایران انجام شده است. ایران در سال‌ های اخیر تلاش‌ های قابل توجهی در زمینه ی توسعه ی فن آوری ‌های سبز در صنعت شیمیایی و پتروشیمی انجام داده است که به قرار زیر می باشد:

 

1.      توسعه ی فرآیند های تولید سبز

   - بهینه‌ سازی فرآیند های تولید برای کاهش مصرف انرژی و آلایندگی

   - استفاده از کاتالیزورهای پیشرفته برای افزایش بازده و کاهش ضایعات

 

2.      تولید محصولات پایدار

   - توسعه ی محصولات پلیمری قابل تجزیه‌ زیستی و بازیافت ‌پذیر

   - گسترش تولید بیوپلیمرها و محصولات شیمیایی زیست ‌پایه

 

3.     بهینه ‌سازی مصرف مواد اولیه

   - استفاده از مواد اولیه تجدیدپذیر و زیست‌ سازگار

   - بازیافت و استفاده مجدد از پسماندها و ضایعات

 

4.     توسعه زیرساخت‌ های سبز

   - ساخت واحد های تولیدی با معماری و تکنولوژی سبز

   - بهره‌گیری از منابع انرژی تجدید پذیر در تأمین برق واحد ها

 

این فعالیت ‌ها با هدف کاهش اثرات زیست ‌محیطی صنعت پتروشیمی و تولید محصولات با قابلیت پایداری بیشتر انجام می‌شود. اجرای فن آوری ‌های سبز در صنعت شیمیایی و پتروشیمی ایران می‌تواند مزایای متعددی را به همراه داشته باشد مانند:

 

1.      کاهش اثرات زیست ‌محیطی

   - کاهش انتشار گازهای گلخانه ‌ای و آلاینده ‌های صنعتی

   - کاهش تخریب منابع طبیعی و مصرف آب

   - بهبود سلامت جوامع محلی نزدیک به صنایع

 

2.      بهبود کارایی و بهره ‌وری

   - افزایش بازده فرآیند های تولید و کاهش ضایعات

   - کاهش هزینه‌ های انرژی و مواد اولیه

   - افزایش قابلیت رقابت ‌پذیری محصولات

 

3.     توسعه ی محصولات پایدار

   - تولید محصولات قابل بازیافت و تجزیه‌ زیستی

   - افزایش تقاضا برای محصولات دوستدار محیط‌ زیست

   - امکان ورود به بازارهای جدید با استاندارد های زیست‌ محیطی بالا

 

4.     ایجاد فرصت ‌های شغلی سبز

   - تقاضا برای مهارت ‌ها و تخصص ‌های جدید در زمینه ی فن آوری ‌های سبز

   - ایجاد شغل ‌های مرتبط با بازیافت، بازسازی و نوآوری زیست‌ محیطی

 

اجرای فن آوری ‌های سبز می‌تواند به پایداری و رقابت ‌پذیری بلند مدت صنعت شیمیایی و پتروشیمی ایران کمک کند. اجرای فن آوری ‌های سبز در صنعت شیمیایی و پتروشیمی به طور معمول نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجهی می باشد. اما این سرمایه‌گذاری ها می‌توانند در بلند مدت منجر به سود آوری و مزایای اقتصادی زیادی شوند که در ادامه به آن ها می پردازیم:

 

1.      هزینه ‌های سرمایه‌ گذاری اولیه

   - نیاز به تجهیزات، فن آوری‌ ها و زیرساخت‌ های جدید

   - هزینه‌ های تحقیق و توسعه برای طراحی و پیاده ‌سازی فن آوری‌ های سبز

   - هزینه ‌های آموزش و توسعه ی مهارت‌ های کارکنان

 

2.      هزینه ‌های جاری و بهره‌ برداری

   - هزینه ‌های انرژی، آب و مواد اولیه در فرآیند های تولید سبز

   - هزینه‌ های نگهداری و تعمیرات تجهیزات سبز

 

با این حال در بلند مدت این سرمایه‌گذاری‌ ها می‌تواند به صرفه‌ جویی در هزینه ‌ها، افزایش بهره‌ وری، کاهش ریسک‌ های (خطر) زیست ‌محیطی و بهبود جایگاه رقابتی شرکت ‌ها در بازار منجر شود. همچنین دولت ‌ها از طریق تسهیلات مالی و مشوق ‌های قانونی می‌توانند به کاهش هزینه ‌های اجرای فن آوری‌ های سبز کمک کنند.

 

بازبینی: س. سیاح