شمیران، گوهر سبز پایتخت || شمیرانات تهران

این شهر تاریخی و کوهستانی در شمال استان تهران واقع شده و به عنوان شمالی‌ترین منطقه شهری پایتخت، به دلیل آب و هوای معتدل کوهستانی و طبیعت بکر و تماشایی، همواره مقصدی محبوب برای گردشگران و اهالی تهران بوده است.

تاریخچه

شمیران قدمتی دیرینه دارد و از گذشته‌های دور به عنوان ییلاق و محل استراحت پادشاهان و بزرگان ایران مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در دوران قاجار، شمیران به عنوان "شمع ایران" شناخته می‌شد و بسیاری از شاعران و نویسندگان در وصف زیبایی‌های آن، اشعار و نوشته‌هایی سروده‌اند.

طبیعت

شمیران به دلیل قرارگیری در دامنه‌های رشته کوه البرز، از آب و هوای خنک و مطبوعی برخوردار است. این منطقه سرشار از باغ‌ها، درختان چنار کهنسال، چشمه‌های جوشان و رودخانه ‌های پرآب است. از جمله جاذبه‌های طبیعی شمیران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

·         دره دربند

دره‌ای زیبا و سرسبز که در شمال شمیران واقع شده و مکانی مناسب برای پیاده‌روی و کوهنوردی است.

·         تله‌کابین توچال

بلندترین تله‌کابین ایران که به قله توچال در ارتفاعات شمیران صعود می‌کند.

·         امامزاده صالح

بقعه‌ای متبرک که در دامنه کوه‌های شمیران واقع شده و از جمله اماکن زیارتی مهم تهران است.

·         ارکیده

باغی زیبا و دیدنی که محل نگهداری انواع گل‌ها و گیاهان است.

·         درکه

روستایی ییلاقی با آب و هوایی خنک و مطبوع که در شمال غربی شمیران واقع شده است.

فرهنگ و مردم

مردم شمیران به گرمی و مهمان ‌نوازی معروف هستند. گویش محلی مردم شمیرانی، لهجه‌ای از زبان فارسی است که با لهجه تهرانی تفاوت‌هایی دارد. شمیران به دلیل تنوع قومی و مذهبی، دارای فرهنگی غنی و پویا است.

امروزه

شمیران به عنوان یکی از مناطق اعیان ‌نشین تهران شناخته می‌شود و محل سکونت بسیاری از افراد ثروتمند و مشهور است. این منطقه علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، از امکانات رفاهی و تفریحی متعددی نیز برخوردار است. از جمله مراکز تفریحی و گردشگری شمیران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

·         مجموعه ورزشی تله‌کابین دربند

مجموعه‌ای ورزشی با امکانات مختلف ورزشی مانند استخر، سالن بدنسازی و زمین تنیس

·         بوستان‌های متعدد

شمیران دارای بوستان‌های متعددی با فضای سبز گسترده و امکانات رفاهی است.

·         رستوران ‌ها و کافه ‌ها

در شمیران رستوران‌ها و کافه‌های متعددی با غذاهای متنوع و باکیفیت وجود دارد.

شمیران، نگین سبز پایتخت، با طبیعت بکر و تماشایی، آب و هوای خنک و مطبوع، فرهنگ غنی و مردمی مهمان‌نواز، مقصدی ایده‌آل برای گردشگران و اهالی تهران است.

شمیران: از ییلاق پادشاهان تا نگین سبز پایتخت

شمیران، نامی که در تاریخ ایران با شکوه و زیبایی گره خورده است. این منطقه که در شمال تهران واقع شده، در گذشته‌ای نه چندان دور، ییلاق و تفرجگاه تابستانی پادشاهان قاجار و پهلوی بود. کاخ‌های سعدآباد و نیاوران، گواه این تاریخ پرفراز و نشیب هستند.

از ییلاق تا شهر

با گسترش شهر تهران، شمیران نیز به تدریج در آن ادغام شد و امروزه تحت نظارت مناطق ۱ و ۳ شهرداری تهران اداره می‌شود. تجریش، که در گذشته مهم‌ترین آبادی و مرکز شمیران به شمار می‌آمد، اکنون به یکی از محله‌های شلوغ و پررفت و آمد پایتخت تبدیل شده است.

جاده شمیران، شاهراه تاریخ

خیابان شریعتی با نام پیشین "جاده قدیم شمیران"، از دیرباز مهم‌ترین راه مواصلاتی این منطقه به تهران قدیم بوده است. احداث خیابان ولیعصر (جاده پهلوی) توسط رضا شاه پهلوی، دسترسی به تجریش و شمیران را برای ساکنان تهران آسان‌ تر کرد و روند پیشرفت آن را سرعت بخشید.

باغ‌ های سرسبز و سفارتخانه‌ های متعدد

شمیران به دلیل باغ‌های متعدد و سرسبز، از آب و هوایی خنک ‌تر و مطبوع‌ تر نسبت به سایر نقاط تهران برخوردار است. حضور سفارتخانه‌های متعدد در این منطقه، شمیران را به یکی از مناطق مهم سیاسی و دیپلماتیک کشور تبدیل کرده است.

مهاجرت به شمیران

در گذشته جمعیت شمیران اندک بود اما به دلیل شرایط آب و هوایی مطلوب، پیشرفت‌های مدرن (جدید) و وجود خانه‌های ویلایی و قدیمی اشرافی، بسیاری از مردم از سراسر کشور به این منطقه مهاجرت کرده‌اند.

خانواده‌ های اصیل شمیرانی

شمیران از دیرباز مهد خانواده‌ های اصیل و ریشه‌ دار بوده است. نام‌ هایی مانند واعظی، نیاورانی، قوامی، چیذری، ثابتی، میرعربشاهی، رویگری، شکرابی، جبلی، قادری، فرمانیان، ایجادی، مفیدی، میرعمادی، میرمهدی، میری، اله‌ وردی، کیارستمی، تجریشی، ازگلی، رازقی، زاهدی، جمارانی، اژدری، منایی، دزاشیبی، هاشمی علیا، جوزی، الیاسی، قیدی، عابدی، عرفاتی، فکری، فوقانی، لواسانی، سیدابراهیمی، کمایی، سوهانی، اعجازی، هاشمی، افضلی، وزوایی، ولایتی و شمیرانی، تنها بخش کوچکی از این خانواده‌ های اصیل هستند.

شمیران، دیروز و امروز

شمیران دیروز، ییلاق پادشاهان و تفرجگاه ثروتمندان بود. اما شمیران امروز، نگین پایتخت است که با طبیعت بکر و تماشایی، آب و هوای خنک و مطبوع، فرهنگ غنی و مردمی مهمان ‌نواز، مقصدی ایده ‌آل برای گردشگران و اهالی تهران به شمار می‌رود.

محله‌ها و نقاط مهم شمیران

شمیران، منطقه‌ای سرسبز و خوش آب و هوا در شمال تهران، از شمال به ارتفاعات البرز، از شرق به لواسانات و از غرب به منطقه ۲ شهرداری تهران محدود می‌شود.

این منطقه شامل تمامی منطقه ۱ و منطقه ۳ شهرداری تهران می‌شود و از نظر تقسیمات کشوری، بخشی از شهرستان شمیرانات و استان تهران به شمار می‌آید.

شمیران به دلیل طبیعت بکر و تماشایی، آب و هوای خنک و مطبوع، فرهنگ غنی و مردمی مهمان‌نواز، مقصدی ایده‌آل برای گردشگران و اهالی تهران است.

محله ‌های مشهور شمیران

شمیران دارای تعداد بسیار زیادی محله کوچک و بزرگ است که تعدادی از آن ها در گذشته به صورت روستا بوده‌ اند و تعدادی دیگری نیز از املاک و باغ‌ های اشراف قاجار بوده ‌اند.

برخی از محله‌های مشهور شمیران عبارتند از:

·         شمال

سوهانک، ازگل، اراج، دارآباد، میرداماد، اقدسیه، آجودانیه، صاحبقرانیه، نیاوران، جماران، جمشیدیه، منظریه، کامرانیه، حصاربوعلی، فرمانیه، اختیاریه، احتشامیه، دروس، قلهک، لویزان، حسن‌آباد و زرگنده

·         مرکز

پاسداران، داودیه، قیطریه، چیذر، دزاشیب، تجریش، گلاب‌دره، امامزاده قاسم، دربند، زعفرانیه، ولنجک، مینی سیتی، محمودیه، الهیه، پل رومی و جردن

·         جنوب

اوین، محله قبا و درکه

نقاط مهم

·         سفارتخانه‌ها

بیشتر سفارتخانه‌های کشورهای خارجی در شمیران واقع شده‌اند.

·         نمایشگاه‌های بین‌المللی

محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در شمیران قرار دارد.

·         اماکن مذهبی

امامزادگان صالح و قاسم در شمیران واقع شده‌اند.

·         مکان‌های تاریخی

منزل سید روح‌الله خمینی در شمیران قرار دارد.

·         مناطق تفریحی

دربند، امامزاده صالح، باغ‌ های متعدد و کاخ ‌های نیاوران و سعدآباد از جمله مناطق تفریحی شمیران می باشند.

آسمان‌خراش ‌ها

شمیران علاوه بر بافت سنتی و سرسبز، دارای آسمان‌خراش‌ها و برج‌های متعددی در برخی از مناطق نیز هست. از جمله این آسمان‌خراش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

·         آسمان ‌خراش هتل فرشته در محله الهیه

·         برج آسمان فرمانیه

·         برج هرمس فرشته

·         برج آی تی ملت اقدسیه (ازگل)

·         برج گلپاد الهیه

نکات

·         شمیران به دلیل آب و هوای مطبوع و طبیعت بکر، به عنوان یکی از مناطق اعیان ‌نشین تهران شناخته می‌شود.

·         شمیران از نظر فرهنگی و قومی تنوع زیادی دارد.

·         شمیران به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

گویش بومی شمیران: زبانی با ریشه‌های مازندرانی

دانش نامه ایرانیکا در باب زبان منطقه قصران که شمیران نیز بخشی از آن محسوب می‌شود، به دو بخش مجزا اشاره می‌کند:

زبان بومیان شمال و شمال شرق

این گویش نزدیکی بسیار زیادی به زبان مازندرانی دارد و به عنوان گویشی از آن شناخته می‌شود.

گویش منطقه جنوبی

این گویش که از اوشان در مرکز تا جیرود و تجریش در جنوب شمیران را شامل می‌شود، گونه‌ای از زبان فارسی و مازندرانی است و ویژگی‌های زبان ‌های کاسپین را دارد.

تاریخچه

در سال‌های دور، بومیان تهران که در محدوده ونک و شمیران سکونت داشتند به دلیل مجاورت با استان مازندران، به زبان مازندرانی صحبت می‌کردند.

والنتین ژوکوفسکی (خاورشناس و زبان‌شناس روس) در 150 سال قبل در سفری به ایران، در حوالی شمیران با گویش تجریشی آشنا شده و در آثارش به این گویش اشاره می‌کند. این گویش شباهت بسیاری به زبان مازندرانی دارد.

گویش شمرانی امروز

تا به امروز در محدوده ‌هایی از جمله سرآسیاب دولاب و شاه عبدالعظیم هنوز هم افرادی با لهجه شمرانی صحبت می‌کنند. این لهجه، که ملایم شده زبان مازنی است، یادآور ریشه‌های دیرینه این منطقه و پیوند ناگسستنی آن با زبان و فرهنگ مازندران می باشد.

نکات

·         گویش بومی شمیران در حال حاضر به عنوان زبانی زنده و پویا در برخی از مناطق این منطقه رواج دارد.

·         این گویش، پلی بین زبان فارسی و زبان مازندرانی است و از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است.

·         حفظ و پاسداری از گویش بومی شمیران به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و زبانی این منطقه، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مشاهیر شمیران: گنجینه‌ای از افتخارات و استعدادها

شمیران، دیار سرسبز و خوش آب و هوا نه تنها به دلیل طبیعت بکر و تماشایی بلکه به واسطه مشاهیر برجسته ‌ای که در عرصه‌ های مختلف هنری، ورزشی، علمی، سیاسی و فرهنگی افتخارآفرینی کرده‌اند، شناخته می‌شود.

در ادامه به نام تعدادی از این مشاهیر اشاره می‌کنیم:

هنرمندان

·         جیران تجریشی: همسر ناصرالدین شاه قاجار و زنی تأثیرگذار در تاریخ ایران

·         رضا رویگری: بازیگر سینما و تلویزیون و خواننده

·         رامبد شکرابی: بازیگر سینما و تلویزیون

·         لیلا بلوکات: بازیگر سینما و تلویزیون

·         علی کاظمی: بازیگر سینما و تلویزیون

·         حمید جبلی: نویسنده، بازیگر، کارگردان و صدا پیشه

·         ویناک: خواننده رپ و عضو گروه بلاد

·         امین تی جی: خواننده رپ

ورزشکاران

·         مرحوم غلامحسین عسگری

قهرمان کشتی استان تهران، نفر اول جوانان کشور، نفر دوم انتخابی تیم ملی بزرگسالان، نایب رئیس هیئت باستانی شمیرانات، رئیس هیئت کشتی شمیرانات و نایب رئیس کمیته داوران استان تهران

·         محمد ابراهیم مفیدی: پهلوان و کشتی‌گیر

·         محمد حسین قنبرپور: مربی بین‌المللی دو ستاره بوکس در ایران

·         مهدی اربابی: فوتبالیست، مربی فوتبال، رئیس سابق هیئت فوتبال تهران و رئیس هیئت فوتبال شمیران

دانشمندان

·         مریم میرزاخانی: ریاضی‌دان برجسته جهانی و اولین زن برنده مدال فیلدز

سیاستمداران

·         علی اکبر ولایتی: وزیر امورخارجه پیشین و سیاستمدار و مشاور ویژه علی خامنه‌ای (رهبر جمهوری اسلامی)

·         پیمان جبلی: رئیس صدا و سیما

نویسندگان و روزنامه نگاران

·         میرزا اسدالله قیدی: کاتب مخصوص مظفرالدین شاه قاجار

مجریان

·         راحله امینیان: مجری تلویزیون

·         مژده لواسانی: مجری تلویزیون

این فهرست تنها شامل تعدادی از مشاهیر شمیران است و نام‌ های بسیاری دیگر از افراد برجسته‌ ای که در این منطقه متولد یا ساکن بوده‌اند، در این فهرست جای نگرفته است. شمیران، مهد فرهنگ و هنر، به داشتن چنین گنجینه‌ای از افتخارات و استعدادها مفتخر است.

ریشه نام شمیران: سفری از بلندجای تا سردسیر

نام شمیران، مانند بسیاری از نام‌های دیگر، داستانی دیرینه و رازآلود دارد. در این بخش، به بررسی واژه‌شناسی این نام زیبا و دل ‌انگیز می‌پردازیم.

معنای لغوی

·         نظریه اول

نام شمیران از دو بخش "شمی" یا "سمی" یا "شم" به معنی "بلند" و "ران" به معنی "جای" تشکیل شده‌است که در مجموع، "بلندجای" را معنی می‌دهد. این نام در مقابل "تهران" (ته + ران) به معنی "پایین جا" قرار می‌گیرد.

·         نظریه دوم

احمد کسروی (پژوهشگر) ریشه لغوی نام شمیران را به گونه‌ای دیگر بیان می‌کند. به عقیده او، "ران" به معنی جایگاه و سرزمین است و "سمی" یا "شمی" به معنای سرد است. بنابراین، شمیران (شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای "جای سرد" یا "سردسیر" است.

نکات

·         جمع اشتباه

استفاده از نام "شمیرانات" به عنوان جمع شمیران، غلط است. زیرا شمیران نام عمومی این منطقه است که شامل چندین شهر و روستا می‌شود. از میان این روستاها، سی روستا در کوهستان قرار دارند و آب و هوای هفده قریه کاملاً سردسیری است.

·         ریشه مازندرانی

ع. پاشایی (پژوهشگر)، معتقد است که نام شمیران نتیجه فارسی‌سازی نام "شمرون" از گویش شمیرانی است که با زبان مازندرانی اشتراکاتی دارد.

·         مشابهت‌ها

روستایی به نام شمیران در دهستان فیروزجاه بخش بندپی شرقی شهرستان بابل استان مازندران وجود دارد. منطقه‌ای به نام شمیران با آب و هوای مشابه شمیران تهران نیز در بیت‌المقدس (اورشلیم) وجود دارد.

نکته پایانی

نام شمیران، چه از آن به عنوان "بلندجای" یاد کنیم و چه آن را "سردسیر" بدانیم، گویای طبیعت بکر و تماشایی این منطقه است. این نام زیبا، یادآور تاریخ و فرهنگ غنی شمیران و مردمی است که در طول قرن‌ها در این سرزمین خوش آب و هوا زندگی کرده‌اند.

بازبینی: س. سیاح