کاربردهای فلز روی در زندگی روزمره وصنایع گوناگون

در مورد این فلز مهم به موارد زیر اشاره کرد:

1.      خصوصیت های فیزیکی و شیمیایی

- روی یک فلز آبی مایل به سفید است که در دمای اتاق جامد می ‌باشد.

- نقطه ذوب آن 419.5 درجه سانتیگراد و نقطه جوش آن 907 درجه سانتیگراد است.

- این فلز در برابر هوا و آب مقاوم است و در برابر خوردگی مقاومت مناسبی دارد.

- روی یک فلز پارامغناطیس است و در صنعت به طور گسترده استفاده می‌شود.

2.      کاربرد های روی

- روکش‌کاری قطعه های فلزی برای محافظت در برابر خوردگی (گالوانیزه کردن)

- تولید آلیاژ های مختلف مانند برنج و برنز

- استفاده در باتری‌ ها و وسایل الکترونیکی

- کاربرد در داروسازی و صنایع شیمیایی

- استفاده در ساخت رنگ‌ ها و فلزهای مرکب

- کاربرد در صنعت ساختمان و لوله‌کشی

3.     منابع و تولید روی

- روی به طور طبیعی در پوسته زمین یافت می‌شود.

- مهم ‌ترین منابع روی، معادن سولفید روی و سایر کانی ‌های حاوی روی می باشند.

- بزرگترین تولیدکنندگان جهانی روی کشور های چین، پرو، آمریکا و استرالیا هستند.

- روی به روش ‌های متفاوتی از جمله استخراج سنگ معدن و بازیابی از ضایعات تولید می گردد.

4.     اهمیت صنعتی و اقتصادی روی

- روی یک فلز بسیار مهم و پرکاربرد در صنایع مختلف است.

- به دلیل خصوصیات منحصر به ‌فرد آن، روی همواره تقاضای بالایی در بازار جهانی دارد.

- تولید و تجارت روی از نظر اقتصادی بسیار با اهمیت است و کشورهای زیادی در این صنعت فعالیت می‌کنند.

به طور خلاصه، روی یک فلز با کاربرد های گسترده در صنایع مختلف می باشد که به دلیل ویژگی‌ های منحصر به ‌فرد آن، همواره مورد توجه قرار گرفته است. چند مورد از مهم ‌ترین کاربردهای روی در صنایع گوناگون عبارت اند از:

1.      خودروسازی

- روی به عنوان روکش برای قطعات فلزی در خودرو ها مورد استفاده قرار می گیرد تا آن ها را در برابر خوردگی محافظت نماید.

- آلیاژ های حاوی روی مانند برنز و برنج، در ساخت قطعات خودرو مانند بلبرینگ ‌ها (یاتاقان توپی) و قطعات موتور به کار می ‌روند.

- روی در ساخت باتری ‌های خودرو نیز کاربرد دارد.

2.      ساختمان

- روی به عنوان روکش برای محافظت از سطوح فلزی در ساختمان ‌ها استفاده می‌شود (گالوانیزه کردن).

- آلیاژ های حاوی روی مانند برنج در ساخت لوله ‌ها و اتصالات لوله ‌ای کاربرد دارند.

- روی در ساخت پوشش‌ های سقف نیز کاربد دارد.

3.     الکترونیک

- روی در ساخت باتری ‌های خشک و باتری ‌های قلیایی استفاده می‌ شود.

- آلیاژهای حاوی روی در ساخت قطعات الکترونیکی مانند خازن ‌ها به کار می ‌روند.

- روی در فرآیند قراردادن روکش بر روی برد مدار های الکترونیکی نیز کاربرد دارد.

4.     شیمیایی و دارویی

- روی به عنوان کاتالیزور (کنش یار) در بسیاری از فرآیند های شیمیایی استفاده می ‌شود.

- ترکیب های روی در صنعت دارو سازی به عنوان مکمل ‌های غذایی و داروهای موضعی کاربرد دارند.

- روی در تولید انواع رنگ‌ ها و پیگمان ‌ها (رنگ دانه) نیز استفاده می ‌شود.

این موارد تنها چند نمونه از کاربرد های متنوع روی در صنایع مختلف هستند که نشان می‌دهد این فلز چقدر اهمیت و کاربرد گسترده ‌ای دارد. این فلز کاربرد های مهمی در صنعت هوافضا نیز دارد. در ادامه برخی از این کاربرد ها را بیان می کنیم:

1.      در ساخت موتور های راکتی

آلیاژ های حاوی روی مانند برنز به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت و فرسایش، در ساخت قطعات موتور های راکتی استفاده می‌شوند. روی در ساخت سوخت‌ های موشکی نیز به کار می‌رود.

2.      در پوشش و حفاظت قطعات فضایی

روی به عنوان پوشش محافظ برای قطعات ماهواره‌ ها و سفینه‌ های فضایی در برابر خوردگی و فرسایش استفاده می ‌شود. آلیاژ های روی در ساخت قطعات مقاوم در برابر شرایط سخت محیط فضا، به کار می‌ روند.

3.     در باتری‌ های فضایی

به دلیل داشتن مزایایی مانند وزن کم، انرژی ذخیره‌سازی بالا و عملکرد مناسب در شرایط دمایی گسترده، باتری ‌های قلیایی روی در برخی از سفینه ‌های فضایی و ماهواره‌ ها به کار می‌روند.

4.     در تجهیزات الکترونیکی هوافضا

آلیاژ های حاوی روی به دلیل ویژگی ‌هایی مانند هدایت الکتریکی و مکانیکی خوب، در ساخت برخی قطعات الکترونیکی هوافضایی به کار گرفته می شوند. روی در پوشش ‌دهی برخی از این قطعات الکترونیکی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

به طور کلی، روی و آلیاژ های آن، نقشی حیاتی در ساخت تجهیزات و قطعات مختلف صنعت هوافضا ایفا می‌کنند. آلیاژهای حاوی روی در صنعت هوافضا دارای مزایای مهمی در مقایسه با سایر فلزها هستند که عبارت اند از:

1.      مقاومت در برابر حرارت و فرسایش

آلیاژ های روی به دلیل نقطه ذوب بالا و مقاومت مکانیکی خوب در برابر شرایط دمایی و فرسایشی محیط فضا، مقاوم هستند. این ویژگی، آن ها را مناسب برای استفاده در موتور های راکتی و سایر قطعات در معرض حرارت و فرسایش شدید، می‌کند.

2.      سبک بودن

آلیاژ های روی نسبت به فلزات دیگر مانند فولاد، آلومینیوم و تیتانیوم سبک ‌تر هستند. این ویژگی باعث می‌ شود آن ها گزینه مناسبی برای کاربرد هایی باشند که وزن کم اهمیت زیادی دارد مانند ماهواره‌ ها و سفینه‌ های فضایی.

3.     مقاومت در برابر خوردگی

آلیاژ های روی به دلیل تشکیل لایه‌ های محافظ اکسیدی، در برابر خوردگی مقاوم هستند. این ویژگی موجب می‌شود این آلیاژ ها برای پوشش ‌دهی و حفاظت قطعات فضایی مناسب باشند.

4.     هدایت الکتریکی و مکانیکی مناسب

آلیاژ های روی خواص الکتریکی و مکانیکی مطلوبی دارند که آن ها را برای استفاده در تجهیزات الکترونیکی هوافضایی نیز مناسب می‌کند.

در مجموع، ویژگی‌ های منحص ربه ‌فرد آلیاژ های روی مانند مقاومت در برابر حرارت و خوردگی، سبک بودن و هدایت الکتریکی خوب، آن ها را به انتخاب مناسبی در صنعت هوافضا تبدیل کرده است. آلیاژ های روی کاربرد های گسترده ‌ای در صنایع متنوعی به غیر از هوافضا دارند که به شرح زیر می باشند:

1.      خودروسازی

آلیاژ های روی به دلیل سبک بودن و مقاومت مکانیکی مناسب، در ساخت قطعات بدنه و قطعات داخلی خودرو ها، استفاده می ‌شوند. همچنین در ساخت رینگ ‌های چرخ و کاپوت کاربرد دارند.

2.      ساختمان

آلیاژ های روی به دلیل مقاومت در برابر خوردگی و سایش، برای ساخت لوله‌ ها، شیرآلات، اتصالات لوله‌کشی درب و پنجره‌ ها مورد استفاده قرار می ‌گیرند.

3.     الکترونیک

خواص الکتریکی مناسب آلیاژ های روی، آن ها را برای استفاده در تولید قطعات الکترونیکی مانند مدارهای چاپی، اتصالات و پایانه ‌های الکتریکی، مناسب کرده است.

4.     دفاعی

آلیاژ های روی به دلیل مقاومت در برابر ضربه و خوردگی، در ساخت قطعات تجهیزات نظامی مانند سلاح‌ ها و مهمات مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بنا بر این آلیاژهای روی به دلیل ویژگی‌ های منحصر به ‌فرد خود، در صنایع مختلف از جمله خودروسازی، ساختمان، الکترونیک و دفاعی کاربرد های گسترده ‌ای پیدا کرده است.

بازبینی: س. سیاح