تحلیل شرایط انفساخ عقد و قرارداد

قانون کشور ما معمولاً از کشورهایی مثل اتیوپی ،فرانسه، آلمان، سوئیس، مصر، تایلند و دیگر کشورها اخذ و ترجمه شده است و در مواردی هم قانون گذاران توانسته اند از فقه و حقوق اسلامی نیز یاری جویند. نکته جالب توجه این است که مواد قانونی به کار گرفته شده معمولاً ترجمه کلمه به کلمه نامانوس پیچیده و غیر قابل فهم انتخاب شده است.

تحلیل شرایط انفساخ عقد و قرارداد

انفساخ یا منفسخ شدن عقد یعنی قرارداد بدون اراده طرفین و به جهت بروز عاملی منحل می شود مانند بروز حجر یا فوت در یکی از طرفین عقود جایز مثل وکالت انفساخ همیشه ناظر به آینده است.

موارد انفساخ عبارت است از:

1. تلف مبيع قبل از تسلیم به مشتری بدون تقصیر و اهمال بايع

2. در صورتی که هر دو طرف معامله حق خیار داشته باشند و یکی از آنها قرارداد را امضاء نماید و دیگری آن را فسخ نماید، معامله منفسخ میشود.

3. هرگاه عین مستأجره در مدت اجاره تلف شود به واسطه حادثه کلا یا بعضا)، اجاره از زمان تلف، منفسخ می شود.

4. در صورت فوت جنون و سفه افلاس تلف شدن سرمایه و یا مال و یا لایح) در صورت عدم امکان تجارتی که منظور طرفین بوده عامل انفساخ عقد مضاربه می باشد.

5. هرگاه زمین به واسطه فقدان آب یا علل دیگر از این قبیل از قابلیت انتفاع خارج شود، عقد مزارعه منفسخ می شود.

6. چنان چه در احوال شخص ودیعه گذار تغییری حاصل شود مثل این که محجور شود)، عقد ودیعه منفخ می شود.

7. هرگاه متعلق وکالت از بین برود یا موکل عملی را خود انجام دهد و با انجام عمل منافی وکیل در حق موکل در این صورت وکالت منفسخ میشود.

8. انفساخ کلیه عقود جائز در صورت فوت جنون حجر سفه و ... مثل عقد وکالت.

9. ) نکاح (ازدواج) زن مسلمان با مرد غیر مسلمان

احکام بطلان عقد و قرارداد

1. در صورتی که از یکی از چهار شرط اساسی صحت معامله عقد و قرارداد برخوردار نباشد. این چهار شرط اساسی عبارت است

· الف در صورتی که قصد و رضای متعاملین متعاقدین و یا متبایعین یکی نباشد.

· ب طرفین از اهلیت لازم برخوردار نباشد و یا یکی از طرفین از اهلیت لازم برخوردار نباشند.

· ج مورد معامله یا موضوع عقد معین نباشد.

· د موضوع عقد و معامله مشروعیت نداشته باشد.

نکته ۱ فقدان رضاء در معاملات موجب بطلان نیست بلکه موجب عدم نفوذ معامله میباشد.

نکته ۲ به عقد باطل عقد فاسد نیز گفته میشود زیرا هر دو موضوع ماهیتی کاملاً یکسان و شبیه دارند و هر دو فاقد هرگونه اثر و اعتبار حقوقی میباشند.

2. عقودی که برخلاف مفاد ماده ۱۰ قانون مدنی با شد یعنی مخالف صریح قانون با شد: مانند معامله اسلحه قاچاق مواد مخدر آثار باستانی اورانیوم پلوتونیوم معاملات انسانی (قاچاق انسان)، مطالبات ناشی از قمار و .....

3. معامله ای که فساد آن معلوم شود مانند این که بر اساس صاله الصحه نمی توان در مواردی که شک و تردید نسبت به رعایت توالی عرضی ایجاب (پیشنهاد و قبول پذیرش و رضایت یعنی شک در مفید بودن یا عقلایی بودن عقد وجود دارد استفاده کرد.

بطلان عقد به دو صورت انجام میشود:

1. بطلان مطلق بر اساس بطلان ذاتی

2. بطلان نسبی بر اساس عقد قابل ابطال

در اینجا به صورت اختصار با ذکر مثال به تشریح و تحلیل هر یک از دو صورت بطلان عقد پرداخته می شود:

شرایط بطلان مطلق عقد

عقدی که نسبت به هر دو طرف عقد باطل یا فاسد است و نمیتوان آن را از طرف مالک یا شخص ذی سمت دیگری "تنفیذ کرد. از آنجا که عقد باطل وجود حقوقی ندارد پس نمیتوان آن را تنفیذ نمود. مانند معامله شخص مجنون یا صغیر غیر ممیز یا فروش مال مسروقه چنین عقدی کلاً باطل است و حتی با اذن مالک مال قابلیت تنفیذ را ندارد چرا که شخص خریدار که اصالتاً مال خر غیر قانونی است، اجازه چنین معامله ای ندارد.

مشاهده ومطالعه خلاصه کتب کاربردی

مصادیق بطلان مطلق (تمامی) معاملات

1. معامله صغیر غیر ممیز صغیری که نفع و ضرر را در داد و ستد حتی در امور جزیی تشخیص نمی دهد و مجنون دایمی

2. معامله به قصد فرار از دین که به آن معامله صوری گفته میشود.

3. فروش مال غیر

4. معامله عین معین که هنگام عقد وجود ندارد مثل پیش خرید آپارتمانی که ساخته نشده است

5. اشتباه در نوع عقد و موضوع عقد اشتباه مربوط به خود موضوع معامله موجبات بطلان معامله را فراهم می سازد و هم چنین اشتباه در خصوص شخصیت طرف معامله که علت عمده عقد بوده است. موجبات ابطال عقد را فراهم می سازد.

6. اشتباه در ماهیت و جنس تکوینی مال مورد معامله یعنی هرگاه چیزی معین به عنوان جنس خاص فروخته شود و در واقع از آن جنس نباشد آن بیع باطل محسوب می شود، به این جنس خاص عنوان وصف کیفی و یا جنس تکوینی هم داده میشود وصف کیفی را وصف جوهری هم می گویند.

7. اشتباه در شخصیت طرف معامله که علت عمده عقد میباشد.

8. محدود کردن اختیارات مدیران در قبال اشخاص ثالث مثل ماده ۱۱۸ قانون تجارت، جز درباره موضوعاتی که به موجب مقررات قانون تجارت اخذ تصمیم و اقدام در آنها در صلاحیت خاص مجامع عمومی محسوب است مدیران شرکت که دارای کلیه اختیارات لازم برای اداره امور شرکت هستند، مشروط بر این که تصمیمات و اقدامات آنها در حدود موضوع شرکت باشد. محدود کردن مدیران و صاحبان سهام معتبر بوده و در مقابل اشخاص ثالث باطل و كان لم يكن محسوب است.

آشنایی با شرایط بطلان نسبی یا عقد قابل ابطال

عقدی که نسبت به یک طرف صحیح و نسبت به طرف دیگر عقد باطل یا قابل ابطال باشد، موجبات بطلان نسبی عقد را فراهم می سازد و کسی که عقد نسبت به او باطل است میتواند از مقام ذی صلاح قضایی تقاضای ابطال عقد بنماید و یا عقد مذکور را قبول نماید.

مثال: بطلان نسبی عقود عمدتاً از بروز و حدوث اشتباه در عقود ریشه میگیرد مانند فروش مال معینی به عنوان جنس خاص که در واقع از آن جنس نباشد.

موجبات و مصاديق عدم نفوذ معامله

1. رضای حاصل در نتیجه اشتباه یا اکراه موجب عدم نفوذ معامله است.

2. معامله به مال غیر به عنوان ولایت وصایت یا وکالت نافذ نیست.

3. معاملات فضولی