آشنایی با تعریف عقد و انواع آن || انواع عقود در قانون

قانون کشور ما معمولاً از کشورهایی مثل اتیوپی ،فرانسه، آلمان، سوئیس، مصر، تایلند و دیگر کشورها اخذ و ترجمه شده است و در مواردی هم قانون گذاران توانسته اند از فقه و حقوق اسلامی نیز یاری جویند. نکته جالب توجه این است که مواد قانونی به کار گرفته شده معمولاً ترجمه کلمه به کلمه نامانوس پیچیده و غیر قابل فهم انتخاب شده است.

آشنایی با تعریف عقد و انواع آن

  

اکنون که با تعریف بیع و انواع آن آشنا شدیم لازم است با انواع عقد نیز آشنا شویم. پیش از این با تعریف عقد در ماده ۱۸۳ قانون مدنی آشنا شده ایم تطبیق و تفکر درباره دو واژه بیع و عقد بسیار جالب و پر جاذبه است.

1- عقد لازم عقدی است که صرف نظر از خیار نتوان آن را فسخ نمود خیاری بودن عقد، مانع لزوم آن نیست.

در اینجا برای روشن شدن مطلب راجع به دو واژه لزوم و لزوم حقی مختصر اشاره ای می شود. لزوم اساس مدنی و فقهی دارد صفت مشترک کلیه عقود و ایقاعاتی است که اقدام کنندگان آن، نتوانند با قصد یک جانبه و یک طرفی خود آن را فسخ کنند و این معنا و مفهوم در عبارت اصاله اللزوم کاربرد دارد. به عبارتی 

هر قرارداد و هر ایقاع از هر زمانی که بین بشر توافق و ایجاد شود از همان زمان با توجه به طبیعت و مصلحت به همان قرارداد با ایقاع لزوم جواز آن هم بین طرفین قرارداد روشن بوده است.

چنین لزومی را امضایی به عمل تأیید و تنفیذ مانند امضاء عقد فضولی گفته می شود و نه تا سیسی یعنی جزء احکام تأسیسی که قانون گذاران پدید آورده باشند محسوب نمی شود می گویند. اما نظر فقها در این خصوص با نظر قانون دانان و قانون گذاران متفاوت است. فقها این لزوم را تا سیاسی میدانند ولی قانون گذاران آن را امضایی می پندارند.

لزوم حقی یعنی این که هرگاه طرفین یک عقد لازم بتوانند شرط خیار کنند و به این ترتیب لزوم آن را برای مدتی از بین ببرند لزوم عقد مزبور را لزوم حقی میگویند مانند لزوم بیع زیرا در عقد بیع میتوان شرط خیار نمود.

2. عقد جائز عقدی است که طبعاً قابل فسخ از طریق فوت (موت)، جنون و سفه حالت روانی انسان بالغ که به صورت متعارف نتواند معامله نماید میباشد مانند عقد عاریه و وکالت به عبارت دیگر عقد جائز، عقدی است که عاقد یا عاقدین بدون داشتن حق خیار یا حق رجوع، هر زمان که بخواهند بتوانند آن را فسخ کنند؛ بنابراین عقد جائز در برابر عقد لازم قرار دارد میتوان عقد جائز را به صورت عقد لازم و غیر قابل فسخ هم درآورد یعنی میتوان آن را ضمن یک عقد لازم درج و ثبت کرد. مثل بلاعزل فروشنده با شد؛ بنابراین عقد وکالت که عقدی جائز محسوب میشود تا زمانی که عقد لازم بیع باقی است قابل فسخ نمیباشد.

3. عقد خیاری عقدی است که در آن شرط خیار فسخ شده باشد. مطابق ماده ۳۹۹ قانون مدنی که چنین میگوید در عقد بیع ممکن است شرط شود که در مدت معینی برای بایع یا مشتری یا هر دو یا شخص خارجی شخص دیگری خارج از اصحاب عقد اختیار فسخ معامله باشد.

4. عقد باطل عقدی است که فاقد یکی از شرایط صحت معامله باشد والا صحیح است. شرایط صحت عقد در ماده ۱۹۰ قانون مدنی تصریح شده است.

·        تعیین و تصریح قصد طرفین و رضاء آنها.

·        اهلیت طرفین

·        موضوع معین که مورد معامله میباشد. 

·        مشروعیت جهت معامله.

البته نکته پنجم در این ماده ذکر نشده است و آن هم یعنی قدرت (تسلام) تسلیم مبیع میباشد. به این عقد عقد فاسد هم گفته میشود.

۵- عقد فضولی عقدی است که کسی بدون داشتن سمت نمایندگی یا اصالت، برای غیر و یا در مال غیر، مبادرت به انجام معامله نماید. عقد فضولی با عقد باطل نیست بلکه غیر نافذ میباشد که در صورت تأیید و تنفیذ مالک عقدی لازم الاجراء و معتبر خواهد شد.

۶- عقد محقق غیر مغابنه ای عقدی است که هر یک از طرفین عقد بتوانند در حین عقد، مقدار چیزی را که میدهند یا تعهد مینمایند و یا میگیرند با دقت عرفی معین کنند، خواه بین عوض و معوض تعادل اقتصادی وجود داشته باشد خواه وجود نداشته نباشد مانند بیع و معامله محاباتی در مقابل عقد غير مغابنه ای عقد محقق عقد احتمالی کار برد دارد.

7- عقد معاوضه عقدی است که طرفین تعهد متقابل به صورت مبادله ای دارند مانند بیع ولی عقد نكاح عقد معاوضه نیست چون بین تعهدات زوجین رابطه تبادل وجود ندارد.

8- عقد معلق عقدی است که منشاء در حین عقد به وجود نهایی و بی تزلزل موجود نگردد. معلق بودن عقد، باعث جواز عقد نمیشود و در صورت موت (فوت) و جنون طرفین منفسخ نمی شود.

9- عقد منجز عقدی است که منشاء در حین عقد به وجود نهایی و بدون تزلزل موجود گردد.

۱۰- عقد معين: عقدی است که در قانون دارای عنوان معین است مانند عقد بیع، بیمه، صلح، نکاح اجاره و.... این عقد در مقابل عقد غیر معین به کار گرفته میشود. عقد غیر معین عقدی است که در قانون دارای عنوان معین نبوده و از مقررات اختصاصی مذکور در قانون برخوردار نیست مثل قرارداد پیش فروش مشارکت در ساخت پیمان مدیریت و .....

۱۱- عقد اجاره عقدی است که یک طرف منفعت عین یا نیروی کار خود را در ازاء گرفتن اجرت به دیگری میدهد. مثل عقد اجاره املاک و مستغلات عقد اجاره کشتی و عقد اجاره ماشین آلات و .....

ا منشاء اثر حاصل از قصد انشاء را منشاء می گویند. مثلاً به تملیک و تملک در عقد معوض، منشاء گفته می شود.

 ۱۲- عقد رهن عقدی است که به موجب آن وام گیرنده (راهن) یا شخص ثالث به نفع او مالی را اعم از منقول و غیر منقول نزد وام دهنده مرتهن) به وثیقه بگذارد و برای وام دهنده، یک حق عینی بر آن مال ایجاد میشود. در صورتی که عین مرهونه مال غیر منقول باشد به آن عقد رهن غیر منقول می گویند و چنانچه مال الرهانه منقول باشد به آن عقد رهن منقول گفته میشود.

۱۳ - عقد شرکت عبارت است از عقدی که به موجب آن دو طرف توافق میکنند که اشیاء و اموالی را به صورت اشتراک فی مابین خود درآورده و از آن بهره برداری نمایند و بهره و خسارات را بین خود تقسیم کنند، خواه از این عقد یک شخصیت حقوقی پدید آید مثل شرکت تجاری و خواه شرکت مدنی ایجاد شود.

۱۴ - عقد فوری عقدی است که تعهد طرفین دفعتاً واحده تحقق می یابد مانند عقد بیع، این عقد در مقابل عقد مستمر و عقد تدریجی کاربرد دارد.

 

مشاهده ومطالعه خلاصه کتب کاربردی

 

نکته: انواع دیگر عقود در احکام فقهی و مدنی عبارت است از

الف انواع عقود فقهی

·        عقد اذنی

·        عقد به معنای اخص

·        عقد به معنای اعم

·        عقد تمتع (متعه (نکاح منقطع))

·        عقد ذمه (ذمه مؤبده)

·        عقد صلح به داوری

·        عقد عهدی

·        عقد غیرمعاوضه ای

ب انواع عقود مدنی

1.     عقد

2.      عقد اجاره کشتی

3.     عقد اجتماعی

4.     عقد احسانی

5.     عقد اداری

6.     عقد اصلی

7.     عقد اكتساب

8.     عقد امانت

9.     عقد انضمام

10.عقد بسيط

11.عقد تبرع

12.عقد تصویبی

13.عقد تعاهدی

14.عقد تملیکی

15.عقد جمعی

16.عقد حاضرین

17.عقد رضایی

18.عقد رهن غير منقول

19.عقد شانس

20.عقد شرکت

21.عقد شکلی

22.عقد صوری

23.عقد عینی

24.عقد غائبين

25.عقد غیر تدریجی

26.عقد غیر تصویبی

27.عقد غیر معوض

28.عقد غیر معین

29.عقد غیر مغابنه ای

30.عقد فوری

31.عقد قابل فسخ

32.عقد لطفی

33.عقد محقق

34.عقد مدنی

35.عقد مساومه

36.عقد مستمر

37.عقد مشروط

38.عقد معاوضه

39.عقد معوض

40.عقد معین

41.عقد مقدمی

42.عقد مكاتبه

43.عقد ملزم طرفین

44.عقد ملزم یک طرف

45.عقد یک تعهدی

ج انواع عقود مدنی - فقهی

1.     عقد اجاره

2.     عقد باطل

3.     عقد جائز

4.     عقد خیاری

5.      عقد رهن

6.     عقد ضمان

7.     عقد غرری

8.     عقد غير نافذ

9.     عقد فضولی

 

مشاهده جزئیات وخرید کتاب احکام حقوقی معاملات املاک

 

جهت تهیه این کتاب ارزشمند و کاربردی با شماره زیر تماس بگیرید.

مجید کیوان پور : 09129374020