آداب و احکام وقف املاک از دریچه قانون مدنی

در این مبحث به دلیل حساسیت بسیار بالای قراردادهای سرقفلی و با توجه به مفاد مستتر در متن قانون مدنی اشاره ای مختصر به ۵ ماده و تبصره های مختص این بخش میشود تا مخاطبان ارجمند بتوانند تصمیم لازم و منطقی را در خصوص کیفیت واگذاری حق سرقفلی شان اتخاذ نمایند. این ۵ ماده که در فصل دوم قانون روابط موجر و مستاجر به بحث سرقفلی و کیفیت آن پرداخته شده، عیناً آورده میشود

آداب و احکام وقف املاک از دریچه قانون مدنی

ویژگی های وقف کننده

یک: مالک حقیقی حقوقی و قانونی مال سرمایه و ملک باشد.

دو: برای وقف دارای اهلیت مثل رشد بلوغ و عقل داشته باشد.

سه: مال موقوفه باید به تصرف موقوف علیهم کسانی که وقف به نفع آنها شده است داده شود.

چهار: مالک میتواند از اموالی که در تصرف دیگری به منظور استفاده از منافع آن به صورت موقت و کوتاه مدت است، وقف نماید مثل ملک استیجاری خودش که در تصرف مستأجر است، می تواند وقف نماید.

 

أقسام وقف

بر اساس قانون مدنی کسی که مالی را وقف مینماید میتواند آن را وقف خاص و یا وقف عام نماید و وقف از این دو حالت خارج نیست.

الف) وقف عام در وقف عام همه یا بخشی از افراد جامعه هدف و موضوع انتفاع مال وقف هستند و می توانند از منافع آن بهره جویند مانند وقف دانشگاه معابر ،پل، بیمارستان مسجد و .....

نکته در وقف عام خود واقف هم میتواند به عنوان یکی از افراد جامعه از منافع وقف، مطابق مقررات و ضوابط بهره گیرند.

ب) وقف خاص در وقف خاص تنها اشخاص و افراد محجور و خاصی که در وقف نامه از آنها نام برده شده، می توانند از منافع وقف استفاده کنند. در وقف خاص عرف بر آن است که معمولاً بر اولاد ذکور  صورت می پذیرد ولی میتوان وقف بر بستانکاران خدمه مستخدم واردین و امثال آن هم صورت پذیرد.

نکته ۱: در قانون هدفی و شرطی در خصوص ذکور بودن اولاد در وقف نیست و صرفاً از عبارت ولاد نام برده شده است و ظاهراً این امر وقف بر اولاد ذکور بر اساس عرف و عادت محل میباشد.

نکته 2: وقف ملکی که در آن حق ارتقاق موجود است جائز میباشد بدون این که به حق ارتفاق موجود در ملک خللی و ضرری وارد شود.

نکته 3: واقف میتواند تولیت عین موقوفه اداره کردن امور موقوفه را مادام الحیات یا برای مدت معینی در اختیار داشته باشد و یا دیگری را برای این امر برگزیند که به صورت مستقل و یا متفق (مجتمعاً) با یکدیگر اداره نمایند.

نکته ۴: واقف میتواند وقف را مشروط بر تعیین و نصب متولی توسط فرد و یا متولی که معین کرده است و یا به صورت و ترتیبی که مقتضی بداند قرار دهد.

نکته ۵: متولی میتواند بدواً تولیت را بپذیرد و یا رد نماید ولی چنانچه قبول کرد. دیگر نمی تواند آن را (تولیت را رد نماید و اگر رد نماید یا بعداً انصراف دهد مثل این است که از اصل (کل) متولی

نکته 6:  واقف میتواند برای نظارت کیفیت تولیت متولی ناظری را بگمارد که اعمال متولی به تصویب و تأیید وی رسیده باشد.

نکته 7: واقف میتواند کسی را که در ضمن عقد وقف متولی قرار داده شده عزل نماید مگر در سه صورت

· الف)  در صورتی که عزل متولی در عقد وقف شرط شده باشد.

· ب)  در صورتی که خیانت متولی محرز شود در این صورت حاکم می تواند، ضم امین (متولی) نماید.

· ج)  در صورتی که صفتی مخصوص (خاص) واقف برای متولی تعیین و تعریف کرده باشد که متولی فاقد آن وصف گردد در این صورت متولی منعزل میشود مثل مسلمان بودن متولی شرط شود ولی بعداً این شرط و صفت از متولی بر می گردد. 

نکته ۸: متولی نمی تواند تولیت را به دیگری تفویض نماید مگر این که واقف، در ضمن وقف به او (متولی) اذن داده باشد ولی اگر در ضمن وقف شرط مباشرت نشده باشد میتواند وکیل بگیرد. 

 

مشاهده ومطالعه خلاصه کتب کاربردی

 

موارد فروش (بیع) مال موقوفه

1-  بیع وقف در صورتی جائز و امکان پذیر است که مال موقوفه خراب شود یا خوف آن رود که منجر به خرابی شود به نحوی که انتفاع و استفاده از آن ممکن نباشد و عمران آن متعذر باشد یعنی کسی برای عمران و آبادی آن حاضر نشود.

2- زمانی که بخشی از مال موقوفه خراب یا مشرف به خرابی شود به نحوی که انتفاع آن ممکن نباشد همان بخش فروخته میشود و یا چنانچه خرابی آن بخش موجبات تخریب سایر بخشها شود و یا موجبات سلب انتفاع قسمتی شود که باقی مانده است در این صورت میتوان مال موقوفه را تماماً فروخت.

3- در صورتی که بخشی از ملک موقوفه با شد و بخش دیگر غیر موقوفه در این صورت با رعایت حق اوقاف میتوان آن بخش را به شریک و مالک غیر وقفی فروخت.

۴- اختلاف بین موقوف علیهم به صورتی که بیم خون ریزی و کشت و کشتار رود.

نکته: وجه حاصل از فروش مال موقوفه نیز وقفی محسوب میشود. 

موارد انحلال عقد وقف

1. مال موقوفه کلا از بین برود مثل خانه ای که بر اثر زلزله به کل ویران شود.

2. زمانی که مال موقوفه موجود است ولی به صورتی در میآید که قابلیت انتفاع و استفاده را ندارد: مثل وقتی که خانه به عنوان موقوفه باشد به مرور زمان به وضعیتی درآید که از قابلیت سکونت برخوردار نباشد.

نکته: افراز مال موقوفه از مال موقوفه اشکالی ندارد و ممکن است بدین صورت با شد که امکان وجود مشاعی بین دو مالک وقفی باشد که تقسیم بین آنها امکان پذیر است. 

تفاوت متولی و ناظر در املاک وقفی

1. وظیفه متولی تصمیم گیری و اجراء است ولی ناظر نقش بازرسی و نظارتی دارد.

2. واقف میتواند هم متولی باشد و هم وقف کننده ولی نمیتواند ناظر باشد.

3. واقف و حاکم نمیتوانند متولی را عزل نمایند ولی واقف میتواند ناظر را عزل نماید.

موارد صرف و خرج منافع موقوفه در بريات عموميه (عام المنفعه)

۱- در صورتی که منافع موقوفه مجهول المصرف با شد یعنی توسط واقف جهت صرف منافع، تعیین نشده باشد. 

۲- در صورتی که صرف منافع موقوفه در مورد خاصی که واقف معین کرده امکان پذیر نباشد (متعذر باشد صرف بریات عمومیه خواهد شد.

در پایان این مبحث راجع به واژه تسبیل بد نیست مختصری صحبت شود چرا که مخاطبان گران مایه حتماً با مفهوم ماده ۵۵ قانون مدنی که تعریفی از وقف به دست داده است آشنا هستند ولی ممکن است این پرسش برای آنان مطرح باشد که تسبیل یعنی چه؟

ماده ۵۵ قانون مدنی وقف عبارت است از این که عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود.

تسبیل یعنی آزاد و رها کردن یعنی عین حبس میشود و به نحوی که قابل انتقال نبا شد ولی منافع آن قابل انتقال است چنان که بزرگان حقوق گفته اند منافع شامل نمره میوه اعیانی، منفعت و .... میباشد و منافع را میتوان صلح کرد و اجاره داد.

 

مشاهده جزئیات وخرید کتاب احکام حقوقی معاملات املاک

 

جهت تهیه این کتاب ارزشمند و کاربردی با شماره زیر تماس بگیرید.

مجید کیوان پور : 09129374020