احکام کلی شروط ارث، أسباب وراثت و موانع ارث (قسمت دوم)

قانون کشور ما معمولاً از کشورهایی مثل اتیوپی ،فرانسه، آلمان، سوئیس، مصر، تایلند و دیگر کشورها اخذ و ترجمه شده است و در مواردی هم قانون گذاران توانسته اند از فقه و حقوق اسلامی نیز یاری جویند. نکته جالب توجه این است که مواد قانونی به کار گرفته شده معمولاً ترجمه کلمه به کلمه نامانوس پیچیده و غیر قابل فهم انتخاب شده است.

ماده ۸۶۸ قانون مدنی مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمیشود؛ مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق میگیرد.

تر که به معنای دارایی زمان فوت متوفی است که به سبب موت وی از مالکیت او خارج می شود، قبل از اخراج (كسر) واجبات مالی دیون و ثلث میباشد. اصطلاح ماترک و متروکات نیز به همین معنا به کار می رود. ترکه مترادف ارث است و آن عبارت است از دارایی متوفی که دیون واجبات مالی و ثلث از آن خارج شده باشد.

به چنین مالی مالیات بر ارث تعلق میگیرد در ماده فوق دو تعبیر مجمل وجود دارد که عبارت است از:

تحقق ارث

استقرار مالکیت ورثه در ترکه

اکنون باید خاطرنشان شود که شرط تحقق ارث دو موضوع است

· اول این که وارث باید در قید حیات (زنده) باشد.

· دوم این که موانع چه دایم و چه موقت وجود نداشته باشد.

ماده ۸۶۹ قانون مدنی: حقوق و دیونی که بر ترکه میت تعلق میگیرد و باید قبل از تقسیم آن آداء شود. از قرار ذیل است:

1. قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.

2. دیون و واجبات مالی متوفی.

3. وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.

مشاهده سریع آگهی‌های خرید ملک در دربند تهران

طبقه بندی بستانکاران

علاوه بر موارد فوق الذکر در مورد دیون مرسله دیون عادی یا بی وثیقه و بدون رجحان ماده ۲۲۶ قانون حسبی بستانکاران را چنین طبقه بندی کرده است:

بستانکاران طبقه اول

1- پرداخت حقوق خدمه منزل برای مدت یک سال آخر قبل از فوت.

2- پرداخت حقوق خدمتگزاران متوفی برای مدت شش ماه قبل از فوت.

3- دستمزد کارگرانی که روزانه یا هفتگی مزد میگیرند برای مدت سه ماه قبل از فوت.

بستانکاران طبقه دوم

طلب اشخاصی که مال آنها به عنوان ولایت یا قیمومیت تحت امر و اداره متوفی بوده، نسبت به میزانی که متوفی از جهت ولایت و یا قیمومیت مدیون شده است؛ این نوع طلب در صورتی حق تقدم خواهد بود که موت در دوره قیمومیت یا ولایت و یا در ظرف یک سال بعد از آن واقع شده باشد.

بستانکاران طبقه سوم

طلب پزشک دارو فروش و مطالباتی که به مصرف مداوی متوفی و خانواده اش در ظرف سال قبل از فوت رسیده است.

بستانکاران طبقه چهارم

1- نفقه زن (مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی که عبارت است از زوجه در هر حال میتواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر زن مقدم بر غرما بستانکاران خواهد بود، ولی آقارب فقط نسبت به آتیه می توانند مطالبه نفقه نمایند.

2- مهریه زن تا میزان ده هزار ریال

بستانکاران طبقه پنجم

سایربستانکاران در این طبقه قرار می گیرند.

نکته: بعد ازرعایت کلیه موارد فوق الاشاره نوبت به مالیات به ارث می رسد (مطابق ماده ۱۷۶ قانون مالیاتهای مستقیم.

ماده ۸۷۰ قانون مدنی حقوق مزبوره در ماده قبل باید به ترتیبی که در ماده مزبور مقررا است، تأدیه شود و مابقی اگر باشد بین وراث تقسیم میگردد.

ماده ۸۷۱ قانون مدنی هرگاه ورثه نسبت به اعیان ترکه معاملاتی نمایند مادام که دیون متوفی تأدیه نشده است، معاملات مزبوره نافذ نبوده و دیان میتوانند آن را بر هم زنند.

نکته مهم: در این ماده قانونی اشاره ظریفی است به آداب معاملات با وراث و نیز توجه به قسمت دوم این ماده که اشاره صریحی دارد مبنی بر این که اگر دیون متوفی تأدیه نشده باشد، معاملاتی که توسط وراث به صورت مخفیانه و یا به صورت تبانی صورت میپذیرد در صورت کشف فساد باطل انجام شده باطل محسوب میشود.

ماده ۸۷۲ قانون مدنی: اموال غایب مفقود الاثر تقسیم نمی شود مگر بعد از ثبوت فوت او یا انقضای مدتی که عادتاً چنین شخصی زنده نمی ماند.

مشاهده ومطالعه خلاصه کتب کاربردی

بخش اول ماده قانونی کاملاً مفهوم است ولی بخش دوم آن که میگوید .... یا انقضای مدتی که عادتاً چنین شخصی زنده نمیماند باید اظهار کرد که تکلیف این مدت را ماده ۱۰۱۱ قانون مدنی چنین تعیین می نماید: غایب مفقود الاثر کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد لازم به ذکر است که باز هم مدت مشخص و محدودی ذکر نمیشود بلکه به اصطلاح مدت نسبتاً "مدیدی" بسنده کرده است.

ماده ۸۷۳ قانون مدنی اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث میبرند مجهول و تقدم و تأخر هیچ یک معلوم نباشد اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمیبرند مگر آن که موت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث میبرند

قسمت اول ماده قانونی که راجع به عدم وراثت است به دو صورت زیر است

1. محرز نباشد که دو نفر در دو زمان فوت کرده اند و نیز معلوم نباشد که کدام یک زودتر فوت کرده است.

2. محرز نبا شد که دو نفر در دو زمان فوت کرده اند و تاریخ فوت هیچ یک از این دو نفر و تقدم و تاخر فوت آنان محرز نباشد.

اگر سبب مرگ دو نفر غرق شدن یا انهدام بنا باشد و تقارن مرگ آنان محرز نباشد و تاریخ فوت یکی از آن دو هم معلوم نباشد به موجب نصوص متعدد از همدیگر ارث میبرند ولی با رعایت شرایط زیر:

· نخست: یکی از فوت شدگان صاحب مال باشد.

· دوم: وجود موجبات وراثت یعنی سبب یا نسب بین آن دو نفر.

· سوم: فقدان موانع ارث مانند گفر.

· چهارم: یکی از وراث زنده نباشد که اولی در ارث بردن باشد.

· پنجم: تقدم فوت یکی بر دیگری محرز نباشد و تاریخ فوت یکی هم محرز نباشد.

· ششم: محرز نباشد که غیر غرق و هدم سبب مرگ یکی از آنان بوده با شد مثلاً اندکی قبل از غرق یا هدم به سکته فوت کرده با شد که نصوص شامل این فرض نیست و تعدی از نص خلاف قاعده روا نمی باشد.

· هفتم: ظالمی آنها را غرق نکرده و بنا را بر سر آنان خراب نکرده باشد به همان دلیل که گفته شد.

· هشتم: بین طرفین رابطه وراثتی باشد و این هم از نصوص شمرده میشود.

به قولی دیگر هر دو نفر متوارث در حادثه ای غرق شوند یا براثر انهدام بنا بمیرند و سابقه فوت یکی معلوم شود، ولی بعداً فراموش شود یا مثلاً در کاغذی نوشته شده بوده و آن کاغذ گم شود، در این صورت برای تعیین سابق الموت به قرعه متوسل میشوند.