نقش HARDSHIP یا شرط مذاکره مجدد در اوضاع و احوال قرارداد

کلیه قوانین ایران از کشورهای عربی اخذ و ترجمه شده است و مقداری از آن فقه اسلام گرته برداری شده است. در نگارش قرارداد آن‌قدر باید دقیق بود که کوچکترین اشتباه تنظیم کنندگان قرارداد، موجبات اسقاط و یا ابطال حق و حقوقی را فراهم می‌آورد و در پاره ای موارد کار نگارنده به عنوان مجرم تحت اتهامات( جعل، تبانی، تدلیس و خیانت در امانت) به دادگاه کشیده می‌شود.

نقش HARDSHIP یا شرط مذاکره مجدد در اوضاع و احوال قرارداد 

واژه HARDSHIP شرط مذاکره مجدد واژه جدیدی است که در مباحث حقوقی بین المللی و قراردادهای خارجی راه یافته است و از اینرو نیاز مبرم است که دست اندرکاران مذاکرات خارجی مذاکرات بین المللی و تنظیم کنندگان انواع قرارداد داخلی و خارجی به آن توجه خاص داشته باشند. HARDSHIP مؤلفه ای است که در قراردادهای طولانی مدت جایگاه ویژه ای دارد. قراردادهایی که اجرای تعهدات و توافقات آن سالیان سال طول میکشد و یا بر اثر فعل و انفعالات اجتماعی، سیاسی اقتصادی بین المللی منطقه ای جغرافیایی و دیگر عوامل فورس ماژور حادث می شود. قراردادهای طولانی مدت همیشه ممکن است با حوادثی روبرو شوند که اجرای آن را برای یکی از طرفین قرارداد بسیار مشقت بار و برای طرف مقابل بسیار سودآور باشد که در شرایط عادی هیچکس حاضر به پذیرفتن چنین تعهد سنگینی نمیشود به همین دلیل طرفهای قرارداد در چنین مواقعی ترجیح میدهند پیشاپیش پیرامون شرایط های غیر قابل پیش بینی توافقاتی را بنمایند تا به نحوی از بلاتکلیفی خارج شوند.

در مذاکرات و قراردادهای بین المللی و خارجی وضعیت HARDSHIP بسیار حائز اهمیت است. چرا که هاردشیپ شرط مذاکره مجدد یکی از قالبهایی است که امروزه علاوه بر قراردادها و حقوق داخلی کشورها در قراردادهای بین المللی نیز مورد استفاده و توجه قرار میگیرد. از HARDSHIP در برخی از کشورها از اصطلاح و تعابیری همچون شرط غیر قابل پیش بینی شرط حفاظت، شرط انصاف و شرط بازبینی استفاده میشود. 

برخی از حقوق دانان در تعریف HARDSHIP چنین اظهار داشته اند:

الف) شرطی است که بر اساس آن در صورتی که شرایط اولیه قرارداد که مبنای توافق و تراضی متعاقدین بوده است دگرگون شود به گونه ای که تعادل قرارداد دچار اختلال شود، متعاقدین میتوانند جهت تحمل پذیر شدن فشار تا متعارف ایجاد شده برای یکی از طرفین درخواست بازبینی در عقد را نمایند.

ب) پیش بینی این که در صورت تغییر تعادل موجود بین دو تعهد و در صورت بالا رفتن ارزش موضوعات اولیه و قیمت به نسبت و منطبق با اوضاع پیش بینی یک شرط شاخص است.

به هر حال در دنیای کسب و کار معاهدات بین المللی و تجارت خارجی HARDSHIP جهت تعهد بر انجام مذاکره جهت تعدیل تعهدات و الزامات قراردادها تجدید نظر در برخی از مفاد قراردادها و پیش بینی ضوابط و معیارهایی دقیق و مؤثر مبنی بر ضرورت بازنگری در توافقات استفاده میشود اکنون به بحث تکلیف توافقات معاهدات و قراردادها در وضعیت HARDSHIP می پردازیم. وقتی در قراردادها و توافقات وضعیت هاردشیپ اتفاق می افتد یعنی دو منافع در مقابل یکدیگر قرار میگیرند تعهد بر مذاکره مجدد توسط طرفین قرارداد جهت برابر ساختن تعهدات متقابل، هدف اصلی هاردشیپ شمرده میشود. در این هنگام وضعیتی که حادث شده است بسیار نابرابر است چرا که نفع یکی از طرفین اقتضا در عدم جدیت و یا کارشکنی جهت نتیجه بخش نشدن مذاکره دارد و دیگری بر عکس، اشتیاق بسیار برای روبراه شدن وضعیت نابسامان و خطرناک قرارداد و معاهده دارد.

اگر یکی از طرفین به HARDSHIP پایبند نباشد چاره چیست؟ و تکلیف قرارداد و توافقات چه میشود؟

 به همین دلیل برای پاسخگویی به چنین پرسشهایی حقوق دانان وضعیت HARDSHIP را مستلزم وجود دو تعهد برای طرفین قرارداد میدانند.

(الف) طرفین مکلفند با همدیگر ملاقات و دیدار نمایند تا امکان انجام مذاکره مجدد فراهم شود. ب طرفین موظفند با حسن نیت و به قصد بر طرف شدن عدم توازن ایجاد شده در قرارداد و معاهده به فکر راهکارهای جدی و واقع بینانه باشند.

 

مشاهده سریع آگهی های فروش آپارتمان سوهانک تهران

 

اما اگر طرف ذینفع از تن دادن به مذاکره مجدد خودداری ورزد و به اصطلاح از آن تمکین ننمود چاره چیست؟

 طرفین میتوانند در ضمن مذاکره توافق نمایند اگر هر یک از طرفین قرارداد از فراهم آوردن وسیله و یا امکان تبادل نظر یا ملاقات حضوری و ارتباط با دیگر امتناع نماید و در این صورت خسارتی به طرف مقابل وارد شود ضامن خواهد بود و باید به جبران خسارات وارده به طرف مقابل ملزم شود و در صورت ناکامی و شکست مذاکرات طرفین منتفع از نتیجه شکست مذاکره باید بتواند از دلیل منطقی بودن پیشنهادات خود دفاع نماید و از طرف دیگر رد کننده پیشنهاد هم مستلزم و نیازمند ارایه دلیلی محکم منطقی و قابل قبول برای همه باشد اما پیش بینی های لازم و مناسب از سوی طرفین پیمان در متن معاهدات و توافقات و به هنگام انعقاد قرارداد بهترین ضامن قانونی است که امکان موفقیت طرفین را در صورت حدوث مشکلات وضعیت HARDSHIP را مؤثر می داند.

راهکارهای مؤثر در وضعیت HARDSHIP

- پیش بینی های لازم و مناسب از سوی طرفین قرارداد به هنگام انعقاد قرارداد معاهده و پیمانها 

- تعیین کیفیت اجرای شرط مذاکره مجدد در صورت نیاز به آن در مفاد قراردادها 

- تعیین میزان نابرابری در متون و مفاد قراردادها 

(۴) تعیین وسیله و ابزار درخواست مذاکره مجدد ( مثلاً به وسیله اظهارنامه اعلام توسط حکم و داور، پیمانکار نامه سفارشی و .....) توسط متعاقدین در متن معاهده و یا قرارداد.

(5) تعیین مدت زمان لازم جهت آمادگی مذاکره مجدد. 

(۶) پیش بینی ضمانتهای اجرایی مناسب برای بی نتیجه بودن مذاکرات مجدد، تا ذینفع نتواند با اتلاف وقت با ارایه پیشنهادات غیر واقعی و غیر منطقی و دور از عادت محل و عرف پذیرفته شده که عملاً شرط و امکان مذاکره مجدد را ناکارآمد سازد.

(7) توافق بر سر مذاکره مجدد در صورت حدوث وضعیت HARDSHIP

(8) پیش بینی اهرم های مؤثر برای پیگیری مذاکره مجدد. 

(9) توافق مبنی بر معلق ماندن مفاد و توافقات مندرج در قراردادها و پیمانها در صورت نیاز به مذاکره مجدد تا زمان حصول نتیجه

(10) توافق بر سر این که مسئولیت ناشی از تأخیر در تعیین زمان مذاکره مجدد، بر عهده خاطی باشد. 

 

مشاهده ومطالعه خلاصه کتب کاربردی

 

تکلیف قرارداد پیمان و معاهدات در مدت وضعیت HARDSHIP

در خصوص قراردادهای منعقده که به ناگاه گرفتار عوامل فورس ماژور و یا عواملی چون نوسانات اقتصادی سیاسی و غیره که غیر قابل پیش بینی است میشوند وظیفه و تکلیف طرفین قرارداد چیست؟ و تکلیف قرارداد و تعهدات مندرج در آن چه میشود؟

در این خصوص حقوق دانان نظرات متفاوتی را ارایه داده اند که در اینجا به آن اشاره میشود.:

الف) در صورت بروز هاردشیپ طرفین ملزم به مذاکره مجدد باشند برای تعدیل تعهدات و تعیین تکلیف نهایی

ب) هم زمان با پیگیری مذاکره مجدد تعهدات باید با همان شرایط اولیه و مندرج در قرارداد باید ادامه یابد.

ج) بر اساس توافقات مندرج در متن قرارداد به توافق نامه و یا پیمان نامه که پیش بینی های لازم در آن صورت پذیرفته است عمل نمایند.

د) یا این که توافق نمایند که تعهدات مطابق آخرین شرایط قبل از بروز هاردشیپ ادامه یابد. و تعهدات و توافقات با همان شرایط سابق اجراء گردد و توقف آن را خلاف قانون و تعهدات بدانند. 

ز) همین که شرط بازبینی و شرط مذاکره مجدد در عقد پیش بینی شده الزام تعلیق اجرای توافقات را در مدت مذاکره مجدد سبب میشود و اساس چنین اعتقادی این است که عقود متعاملین را علاوه بر نتایج مستقیم عقد به تمامی نتایج ناشی از انصاف عرف و قانون متعهد می سازد.

با توجه به نوع قرارداد پیمان معاهده و توافقات و مفاد مندرج در آن باید تفکیک و تفاوت قایل شد به نحوی که : 

(۱) اگر طرفین قرارداد علاوه بر پیش بینی تعدیل تعلیق و توقف در موارد HARDSHIP ، محدوده ای را برای نابرابر شدن عقد در نظر گرفته باشند به معنای عدم ادامه توافقات و اجرای مفاد قرارداد در وضعیت خاص میباشد.

(2) اگر طرفین قرارداد چنین سقف و محدودیتی را پیش بینی نکرده باشند باید اجرای توافقات ادامه یابد.

(3) با توجه به در نظر گرفتن قانون مسئولیتهای مدنی برای شخص مقصر در جریان هاردشیپ در صورتی که انجام و اجرای توافقات ادامه یابد و از این فاصله ضرری به طرف مقابل قرارداد و یا مذاکره وارد شود باید از عهده جبران خسارت احتمالی برآید. 

HARDSHIP وظایف طرفین قرارداد در زمان الف در صورتی که مذاکره مجدد فیمابین طرفین و متعاقدین موفقیت آمیز نباشد:

(۱) توافق و اعلام آمادگی برای مذاکره مجدد نمایند و در صورت شکست مذاکرات قرارداد و پیمان را فسخ و یا اقاله نمایند.

(۲) در صورت توافق و تراضی اقدام به اقاله و یا تفاسخ حمایتی قرارداد و یا پیمان نمایند.

واگذاری پروژه توافقات پیمان و تعهدات به شخص ثالث توافق شود.

(۴) ممکن است توافق نمایند ادامه اجرای تعهدات مندرج در مفاد قرارداد با یاری یکدیگر و کمک هم دیگر صورت پذیرد.

(۵) تصمیم گیری با توجه به اتفاقات حادث به عهده حکم و داور مرضی الطرفین باشد.

(۶) تصمیم گیری در صورت بروز هاردشیپ به دادگاه محل محول شود.

(7) تعیین ناظر توسط دادگاه برای اجرای توافقات و مفاد مندرج در قرارداد توسط مجری قرارداد صورت پذیرد.

ب) در صورتی که مذاکره مجدد طرفین و متعاقدین موفقیت آمیز باشد:

(1) دست یابی به تفاهمی مجدد جهت تقویت عقد و معاهده و امکان ادامه اجرای مفاد آن

(2) توافق و تراضی مبنی بر اصلاح و بازنگری مفاد و توافقاتی که تغییرات محسوسی داشته اند. 

(3) توافق و تفاهم مبنی بر نوسازی قرارداد و یا تجدید نظر اساسی و تنظیم قرارداد جدید با شرایط و تضمینات جدید ایجاد تعهدات جدید) .

(۴) توافق مبنی بر تمدید اجرای تعهد.

(۵) توافق و تراضی مبنی بر تبدیل تعهد جدید به جای تعهد سابق.

(6) توافق مبنی بر تقسیط ثمن یا ایجاد تسهیلات جدید. 

برخی از حقوق دانان بر این باورند که در صورت موفقیت مذاکره مجدد نمی توان آثار تبدیل تعهد را بر تعهد بازبینی شده جاری ساخت با این وجود این امر به معنای عدم امکان تحقق تبدیل تعهد در قالب تعدیل قرارداد نیست.

در پایان توجه سرمایه گذاران تنظیم کنندگان قرارداد را به این نکته جلب میشود:

در روزگاری زندگی میکنیم که تغییر و تحول در آن با شتاب فزاینده ای صورت می پذیرد، پس آنان 

نیز با توجه به این امر وظایف و رسالتشان را جدی بگیرند و برای این که از قافله گذران عمر و

سرعت پرشتاب تغییر و تحول در عرصه کسب و کار عقب نمانند باید همپای این سرعت گذر زمان و

سرعت تغییر و تحول ره پویند.

 

مشاهده جزئیات وخرید کتاب آئین نگارش قراردادها

 

جهت دریافت اطلاعات بیشتر و خرید کتاب با شماره زیر تماس حاصل فرمایید:

مجید کیوانپور 09129374020