طرفین قرارداد در آئین نگارش قراردادها

کلیه قوانین ایران از کشورهای عربی اخذ و ترجمه شده است و مقداری از آن فقه اسلام گرته برداری شده است. در نگارش قرارداد آن‌قدر باید دقیق بود که کوچکترین اشتباه تنظیم کنندگان قرارداد، موجبات اسقاط و یا ابطال حق و حقوقی را فراهم می‌آورد و در پاره ای موارد کار نگارنده به عنوان مجرم تحت اتهامات( جعل، تبانی، تدلیس و خیانت در امانت) به دادگاه کشیده می‌شود.

طرفین قرارداد

هر قراردادی حداقل دو طرف دارد. در این بحث راجع به اینکه در مورد طرفین قرارداد چه ملاحظات و احتیاط هایی را باید رعایت کرد و ثانیاً طرفین قرارداد را چگونه باید توصیف کرد سخن گفته می شود:

(۱) بررسیهایی که باید در مورد طرفهای قرارداد انجام داد:

توجه داشته باشید که طرفهای قرارداد ممکن است اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند و پیش ازعقد قرارداد باید در خصوص طرفین قرارداد بررسیهایی انجام داد. البته برخی از این اقدامات و فعالیتها در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی یکسان است و بعضی دیگر فقط درباره یکی از دو طرف صدق میکند. بدیهی است اگر طرف قرارداد شما یک شرکت معتبر و بزرگ دولتی یا خصوصی باشد. میتوان پاره ای از احتیاط ها را رعایت نکرد و چه بسا لازم نباشد با این همه در مورد شرکت های خصوصی معتبر به هر شکل باید وضعیت مالی آنها پیش از عقد قرارداد مورد بررسی قرار گیرد. به خصوص اگر که مبلغ قرارداد بسیار کلان و یا پیش پرداخت بسیار سنگین باشد. مواردی که باید پیش از عقد قرارداد مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد صرف نظر از این که طرف شخص حقیقی و یا حقوقی است عبارتند از بررسی امکانات مالی بررسی صلاحیت و میزان اختیارات افراد موثر در امر تصمیم گیری منظور از بررسی امکانات این است که روشن شود آیا طرفی که قصد دارد انجام امری را بر عهده گیرد توانایی انجام آن را از جهت تجهیزات منابع مالی و ...... دارد یا خیر؟ برای درک این موضوع میتوان چگونگی پرداخت و مدت زمان انجام تعهدات و سایر خواسته های طرفین و اهدافشان را مورد کنکاش و سؤال قرارداد دیگر اینکه وقتی گفته میشود که صلاحیت طرفین باید بررسی شود. هدف این است که آیا طرف قرارداد صلاحیت علمی ،فنی قانونی و مالی انجام تعهدات و توافقات قرارداد را دارد یا خیر؟

در مورد اشخاص حقوقی این اطلاعات را از طریق بررسی وضعیت متخصصین مرتبط با شخص حقوقی یا به اصطلاح کادرهای فنی میتوان به دست آورد. با مراجعه به سابقه کارشان در شرکتها که توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی درجه بندی و انتشار یافته است و نیز در مورد اشخاص حقوقی میتوان با توجه به سمت مسئولیت و اختیارات وی در شرکت متوجه موضوع شد. در مورد اشخاص حقیقی میتوان با مراجعه و مطالعه نوع وکالت اسناد مدارک و یا برگه انحصار وراثت ظاهر فیزیکی احوالات شخصی و سایر موارد به اختیارات و امکانات وی پی برد.

در مورد ظاهر فیزیکی یا احوالات شخصی همین نکته بس که طرف قرارداد در صحت مزاج کامل تندرستی برخورداری از هوش و عقل کبیرو برخورداری از اختیارات کامل و مستقل هست یا خیر؟

باید توجه داشت که بررسی هویت سهامداران در شرکتهای سهامی خاص و عام در بیشتر موارد عملاً میسر نیست چرا که تعداد سهامداران زیاد و نقل و انتقال سهام در بسیاری از موارد غیر قابل کنترل است. اما در شرکتهای با مسئولیت محدود معمولاً این بررسی را میتوان انجام داد. هم چنین هویت اعضاء هیئت مدیره را هم معمولاً میتوان بررسی کرد. هدف از این بررسیها آن است که اگر احیاناً اعضاء هیئت مدیره از افراد به اصطلاح مسئله دار شناخته شده و یا احیاناً ممنوع المعامله هستند یا اموالشان مصادره شده است، آثار وجود این حالات را قبل از عقد قرارداد باید بررسی و تحقیق کرد. موارد فوق الذکر مختص بررسیهای احوالات و شرایط اشخاص حقوقی است.

مشاهده سریع آگهی های فروش آپارتمان ازگل تهران

نکته دیگر در بررسیهای مختص اشخاص حقوقی بررسی آخرین تغییرات شرکت است. این اطلاعات را میتوان از طریق مراجعه به دفتر ثبت شرکتها و یا مطالعه روزنامه رسمی که حاوی آخرین تغییرات شرکت یا گواهی مصدق متن آگهی آخرین تغییرات به دست آورد. هدف از این بررسیها و تحقیقات این است که روشن شود آیا اشخاصی که قرارداد را امضاء خواهند کرد صاحبان امضاء مجاز و متعهد از سوی شرکت هستند یا خیر؟

همچنین از طریق بررسی اساسنامه شرکت و اصطلاحات آن میتوان به وضعیت محدودیت اختیارات و تشریفات لازم و مورد قبول اعضاء شرکت کننده در جلسه و امضاء کننده قرارداد پی برد. مثلاً ممکن است به موجب اساسنامه شرکت اقدام به انواع خاصی از معاملات مستلزم تصویب مجمع عمومی هیئت مدیره باشد و یا اختیارات مدیران در موارد خاصی محدود و یا مشروط شده باشد و یا ممکن است گفته شود در بسیاری از موارد ذکر شده اگر فرد یا افرادی بدون داشتن سمت و اختیار یا خارج از حدود اختیارات خود یا بدون توجه به قوانین مانند قانون منع مداخله اقدام به عقد قرارداد کنند. مسئولیت مدنی و کیفری آن را شخصاً به عهده داشت و چه بسا تمدید اختیارات ایشان طبق ضوابط قانون تجارت در مقابل اشخاص ثالث قابل استناد نباشد. توضیح این که قانون منع مداخله که در تاریخ ۱۳۳۷٫۱۰٫۲۲ تصویب شده و هنوز نیز قدرت اجرایی دارد مقامات بسیاری را از معامله با دولت چه مستقیم و چه غیر مستقیم منع کرده است. سوال این است که رعایت این احتیاط ها چه لزومی دارد؟ پاسخ این است که هدف از این احتیاطات دوری جستن از گرفتاری در جریان دعاوی دادگستری است که حتی میتواند در مواردی پای مدیران و تنظیم کنندگان قرارداد را نیز به میان بکشد و برای آنها دردسرزا باشد.

نکته آخر این که اگر طرف قرارداد دولت و یا از اعضاء دولت است باید اطمینان حاصل کنید که اولاً سازمان امضاء کننده قرارداد و یا شخصی که از جانب آن امضاء میکند صلاحیت و اختیارات لازمه را دارد یا خیر؟ ثانیاً برای انجام موضوع قرارداد تأمین اعتبار شده است یا خیر؟

(۲) بررسیهایی که مختص اشخاص حقیقی است

وقتی که اشخاص حقیقی طرف قرارداد هستند جهت بررسیهای لازم بهتر است موارد زیر دقیقاً رعایت شود:

(الف) بررسی سند مالکیت ملک مورد معامله که با ملاحظه و مطالعه اصل سند مالکیت و اخذ کپی و محل استیجاری است باید بررسی شود که مستند اجاره اجاره نامه رسمی است یا عادی در مورد سند عادی باید روشن شود که مستأجر محل را از خود مالک اجاره کرده یا مستأجر دست دوم است و اگر مستأجر دست دوم است مورد اجاره با رضایت مالک به او مستقل شده است یا نه؟ چون در بسیاری از موارد تنها اعتبار مالی طرف قرارداد همان حق کسب و پیشه سرقفلی ملک استیجاری بنچاق و برگه خلاصه معامله کفایت میکند چنانچه در انطباق محل مورد معامله با سند تردید و ابهامی وجود داشته باشد باید با جلب نظر کارشناس امور املاک و ثبت رفع ابهام و شبهه شود. هرگاه این اعتبار متزلزل باشد باید از انعقاد قرارداد اجتناب ورزید توضیح اینکه سالها پیش مستأجرین بر اساس توافق با مؤجر حق واگذاری منافع عین مستأجره را به شخص ثالث داشتند که خوشبختانه امروزه از مد افتاده و همچون پدیده سرقفلی طرفدار خاصی ندارد.

مشاهده ومطالعه خلاصه کتب کاربردی

ب) باید بررسی شود کسی که قصد انعقاد قرارداد دارد همان مالک عین یا حق کسب و پیشه است و یا وکیلی است که فقط از جانب مالک عمل میکند؟ این اطمینان را از طریق احراز هویت مالکیت میتوان به دست آورد. بهتر است به هنگام بایگانی اسناد و مدارک ملک مورد معامله از بررسی و تطبیق دقیق شناسنامه و اوراق هویت شخص با اسناد و مدارک ملک مورد معامله و احراز شخص معامله کننده اثر انگشت یا امضاء ذینفع یا مالک پای کپی ها اخذ شود. این احتیاط ها از آن جهت صحیح و لازم است که فرض کنیم کسی با شما یا توسط شما قراردادی را منعقد میکند که ادعا دارد اسناد اصلی وی مفقود و یا سرقت شده است چنانچه خلاف این امر ثابت شود مسئولیت مدنی و کیفری این عمل به گردن خود وی خواهد بود و چنانچه در این رابطه خسارت مالی به کسی وارد آید ضمان درک یا ضامن تامین و پرداخت خسارت وارده شخص وی خواهد بود. به هر حال هنگام تنظیم و نگارش قراردادها باید بسیار حساس و دقیق بود چرا که اتفاق افتاده کسی قراردادی را منعقد کرده پولی را گرفته و به ظاهر ملکی را فروخته ولی بعداً مشخص شده که اصولاً وی آن کسی نبوده که ادعای مالکیت میکرده بلکه خود را جای دیگری معرفی کرده و به اصطلاح جا زده است و چه بسا چک یا سفته هم به عنوان تضمین داده است. نکته قابل توجه اینکه پس از حصول اطمینان مبنی بر صحت مشخصات طرفهای معامله احراز هویت و مالکیت باید آنها را آن گونه که هست در قرارداد درج و ثبت نمود به نحوی که رفع ابهام شود برای این منظور بر حسب مورد دو روش پیشنهاد میشود :

روش اول استفاده از الفاظ عقود معین یعنی هرگاه هدف شما تنظیم قراردادی مشتمل بر یکی از عقود معین باشد و در مورد شرایط و احکام آن نیز اطمینان حاصل کردید بدیهی است که باید از الفاظ متداول در عقود معین برای توصیف طرفهای قرارداد استفاده کنید مانند بایع و مشتری خریدار و فروشنده واهب و متهب مؤجر و مستاجر و مصالح و متصالح و ..... و چنانچه موضوع قرارداد از عقود معین نباشد یا در مورد معین نبودن آن تردید دارید باید همیشه از اصطلاحی نظیر طرف اول یا طرف دوم استفاده نمایید توضیح اینکه این مشکل برای مدیران قرارداد ،مباشران سرمایه گذاران و آحاد مردم بدلیل وجود قراردادهای متنوع و رنگارنگ در دفاتر مشاورین املاک و بازار برطرف شده است.

روش دوم استفاده از الفاظ مصطلح و متداول ممکن است قراردادی را که تنظیم مینمایید از عقود معین که قبلاً انواع آن ذکر شده به معنی اخص نباشد ولی در علم حقوق عنوان مشخصی داشته باشد: مثل قرارداد مدیریت قرارداد ساخت و تحویل و یا قرارداد تعمیر و نگهداری و غیره در اینجا به طور جد توصیه میشود در صدر صفحه اول قرارداد حتماً عنوان لازمه ذکر شود. در این موارد باید برای هر یک از طرفین عنوانی متناسب با نوع قرارداد انتخاب شود. مثلاً مدیر و صاحبکار، «سازنده ملک و خریدار» مسئول نگهداری و صاحب کار یا کارفرما پیمانکار و کارفرما و......

نکته (۱) در مورد اشخاص حقیقی ذکر نام و نام خانوادگی شماره شناسنامه نام پدر تاریخ تولد محل صدور شماره کد ملی نشانی اقامتگاه قانونی شماره تماس سمت وی و نوع شغل لازم است. نکته (۲) در مورد اشخاص حقوقی ذکر نام شرکت به عنوان شرکت سهامی خاص یا شرکت سهامی عام ثبت شده به شماره ...... در دفتر ثبت شرکتها در تهران یا فلان شهر و آخرین اقامتگاه قانونی شخص حقوقی ضروری است توضیح اینکه ضمن برشمردن مشخصات دقیق افراد حقیقی که به نمایندگی از شخص حقوقی قرارداد را امضاء میکند سمت وی نیز ذکر شود.

به مثال زیر توجه شود:

............. طرف و آقای ......... صادره از این قرارداد در تاریخ .... بین شرکت ... (سهامی خاص ثبت شده به شماره ............ در دفتر ثبت شرکتها در تهران به نشانی ............ که از این پس طرف اول نامیده میشود از یک فرزند. به شماره شناسنامه . متولد به نشانی ......... که از این پس طرف دوم نامیده میشود منعقد شده است. توضیح این که از طرف شرکت .......... آقای ...... فرزند ....... به شماره شناسنامه ...... صادره از ... متولد ....... به عنوان مدیر عامل یا رئیس هیئت مدیره و یا ......... قرارداد را امضاء کرده است. ایشان به موجب محتویات روزنامه رسمی شماره ....... مورخ ...... مدیر عامل شرکت مذکور هستند و به موجب ماده ....... اساسنامه شرکت حق امضاء اسناد تعهد آور را دارند یا آقای ......... رییس هیئت مدیره شرکت میباشد و به موجب قرارداد محتویات همین روزنامه حق امضاء اسناد تعهدآور را دارد.